هنرمندانی که نوروز 99 را ندیدند

امروز هرچند دز روزهایی کرونایی هستیم و با این مهمان ناخوانده به استقبال بهار رفتیم اما در همین روزهای پر التهاب که با توصیه های وزارت بهداشت مردم سعی می کنند کمتر به اماکن شلوغ و آرامستانها بروند، همه می‌کوشیم در حد توان به سنت‌های ملی خود توجه کنیم و اجازه ندهیم ویروس و بیماری، ما را از آنچه نیاکان‌مان به یادگار گذاشته‌اند، غافل کنند.

به همین دلیل پا الهام گرفتن از رسوم ایرانیان باستان این بار به رسم هر سال، یادی می‌کنیم از هنرمندانی که امسال به آرامش رسیدند اما خاطره‌های‌ آنها همیشه برای‌ما جاودانه است.

سال ۹۸ پر از اتفاقات عجیب و غریب بود و در این سال نیز تعدادی از هنرمندان را از دست دادیم که برخی از آنان همچون جمشید مشایخی جزو چهره‌های ماندگار بودند و برخی مانند شهلا ریاحی، داریوش اسدزاده و ملکه رنجبر جزو قدیمی‌ها. بعضی مانند نصرت کریمی سال‌ها در حسرت کار مانده بودند و برخی مانند پرویز بهرام با صدایشان ماندگار.

سفر بهاری محمد مطیع، جمشید مشایخی، پرویز بهرام

تنها چند ساعت تا تحویل سال ۱۳۹۸ باقی مانده بود؛ ساعت‌هایی که بسیاری از ما یا مشغول آخرین تدارکات نوروز بودیم یا در گوشه ذهن‌مان سالی را که از سر گذرانده بودیم، مرور می‌کردیم که خبر درگذشت محمد مطیع بازیگر باسابقه تئاتر، سینما و تلویزیون منتشر شد. این بازیگر ۲۹ اسفند سال ۹۷ در منزل شخصی خود در کشور سوئد و در سن ۷۵ سالگی درگذشت.

تماشاگران قدیمی‌تر تئاتر، بازی‌های او را در نمایش‌های «ارثیه ایرونی» به کارگردانی خلیج موحدی‌دیلمقانی، «آی باکلاه آی بی‌کلاه»، «بام‌ها و زیر بام‌ها» جعفر والی، «سنگ و سرنا» اثر عباس جوانمرد، «مرغ دریایی» حمید سمندریان، «بازرس» عزت‌الله انتظامی و… در تماشاخانه «سنگلج» به یاد داشتند و مخاطبان تلویزیون و سینما نیز بازی او را در سریال‌هایی چون «هزار دستان»، «سلطان و شبان»، «کوچک جنگلی»، «امیر کبیر»، «تبریز در مه» و فیلم‌هایی همانند «دایره مینا»، «کلاغ»، «تکیه بر باد»، «گفت هر سه نفرشان»، «آقای هیروگلیف»، «آوار» و «گردبار» دیده بودند.

درگذشت کمال‌الملک سینما

به فاصله دو هفته بعد خبر درگذشت جمشید مشایخی از نسل شاخص بازیگری در محافل هنری پیچید و این بار خبر برخلاف شایعات قبلی که هر از چندی منتشر می‌شد، واقعیت داشت.

او که در طول تعطیلات نوروز در بیمارستان عرفان بستری بود، شامگاه ۱۳ فروردین از دنیا رفت تا نخستین مرگ بهاری امسال رقم بخورد.

مشایخی که زاده سال ۱۳۱۳ و دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر بود، فعالیت هنری خود را نیم قرن پیش و با بازی در نمایش‌نامه «وظیفه پزشک» نوشته «پیراندلو» آغاز کرد؛ نمایشی که علی نصیریان کارگردان آن بود.

مشایخی در طول سال‌های پرشمار فعالیت خود در بیش از ۹۰ فیلم سینمایی و ۵۰ سریال بازی کرد. نقش‌آفرینی‌های او در فیلم‌های «گاو»، «قیصر»، «شازده احتجاب»، «سوته‌دلان»، «خانه عنکبوت»، «کمال‌الملک»، «گل‌های داودی»، «آوار»، «پدربزرگ»، «طلسم»، «سرب»، «روز واقعه»، «خانه روی آب»، «یک بوس کوچولو»، «جرم» و «سیزده ۵۹» و مجموعه‌های «هزاردستان»، «داستان‌های مولوی»، «سلطان صاحبقران»، «امام علی (ع)»، «پهلوانان نمی‌میرند» و «ستایش» فراموش‌نشدنی است.

صدایی که خاموش شد

پرویز بهرام، صدای ماندگار دوبله ایران، دیگر هنرمندی بود که بهار امسال راهی دیار باقی شد.

او که صدایش به واسطه گویندگی مستند «جاده ابریشم» در گوش مخاطبان آشنا و به یاد ماندنی بود، صبح ششم خرداد ماه پس از سال‌ها تحمل بیماری در منزلش و در سن ۸۶ سالگی درگذشت.

«ژان والژان» در سریال بینوایان، شخصیت «لورنس اولیویه» در هنری هشتم و «اتللو» برخی از نقش‌های ماندگار این صداپیشه در هنر دوبله ایران است.

دیگر نقش‌های ماندگار این دوبلور سرشناس کشورمان صداپیشگی در مجموعه‌های «کارآگاه کاستر» و «راز بقا» بوده است.

بهرام دانش‌آموخته رشته حقوق قضایی بوده است او کار دوبله را از اواخر دهه بیست از طریق ملاقاتی که با لطیف‌پور و جعفر والی که از دوستان وی بودند و حضور در دوبله فیلم ایتالیایی «هنرپیشه» آغاز کرد.

بازیگری که دوست داشت یک قرن زندگی کند

تابستان امسال با درگذشت داریوش اسدزاده دیگر هنرمند پیشکسوت همراه شد.

این بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون که دوست داشت یک قرن زندگی کند، سوم شهریور ماه در سن ۹۶ سالگی درگذشت.

او متولد یکم آذرماه ۱۳۰۲ در کرمانشاه بود که در ۲۰ سالگی وارد عرصه بازیگری شد و سال‌ها در مقام بازیگر، نویسنده و کارگردان در تئاتر تهران (نصر) فعالیت کرد. بازی در دو سریال «سمندون» و «خانه سبز» و فیلم‌های سینمایی زیادی مثل «دو نیمه سیب»، «همسر»، «زمان از دست‌رفته» و «بوی کافور عطر یاس» بخشی از کارنامه این هنرمند است که دستی هم در نوشتن کتاب داشت. آخرین فیلم او هم «حکایت دریا» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا بوده است.

کوچ همیشگی نصرت کریمی، مجید فرازمند، ابراهیم آبادی در پاییز

در فصل پاییز هم جامعه هنری، سفر بی بازگشت چند هنرمند دیگر را به نظاره نشست.

مجید فرازمند، فیلمنامه‌نویس از جمله هنرمندانی بود که در نخستین روزهای پاییزی دست از جهان شست. او روز ۹ مهر ماه پس از یک دوره بیماری و در پی عارضه مغزی درگذشت.

فرازمند سال ۱۳۲۴ در شهر کرمانشاه زاده شد و فیلمنامه‌های سینمایی «دشمن»، «این زن حرف نمی‌زند»، «۱۳ گربه روی شیروانی»، از او به فیلم برگردانده شده و از بین فیلمنامه‌های دیگرش می‌توان به «وفا»، «مادر کامپیوتری»، «بمانی هفتم»، «دشمن»، «دلقک»، «راز سر به مهر»، «پل»، «روز هفدهم»، «زنی از جنس باران»، «سرباز گمنام» و... نام برد.

درست به فاصله یک ماه بعد، ابراهیم آبادی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون روز نهم آبان ماه درگذشت.

او که یک ماه پایانی زندگی خود را در بیمارستان تحت نظر گذراند، متولد سال ۱۳۱۳ بود و زیر نظر اساتیدی همچون علی اصغر گرمسیری به تحصیل پرداخت، برای ادامه تحصیل به «پراگ» رفت و مدرک تحصیلی کارگردانی تئاتر را از این شهر گرفت.

آبادی در سال‌های فعالیت حرفه‌ای خود علاوه بر فعالیت در تئاتر، در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی بازی کرد که فیلم‌های «عطر کافور عطر یاس»، «توکیو بدون توقف»، «صد سال به این سال‌ها»، «مومیایی ۳»، «آپارتمان شماره ۱۳» ، «دزد عروسک‌ها» و «گراند سینما» از آن جمله هستند.

سریال‌های «مختارنامه»، «پاورچین »، «شب دهم» و «معصومیت از دست رفته» از جمله آثار شناخته شده وی در تلویزیون هستند.

نصرت کریمی؛ هنرمندی چند وجهی

کوچ پاییزی نصرت کریمی در ۱۲ آذر ماه دیگر رویداد امسال بود. هنرمندی با سابقه که در سن ۹۵ سالگی در خانه‌اش و بر اثر کهولت سن درگذشت.

او که همچون بسیاری از هم‌نسلان خود در کودکی با دیدن نمایش‌های روحوضی به تئاتر علاقه‌مند شد، در دهه ۲۰ به عنوان بازیگر، کارگردان و چهره‌پرداز فعالیت خود را در تئاترهای تهران، هنر، فرهنگ، فردوسی و سعدی آغاز کرد.

این هنرمند دانش‌آموخته کارشناسی ارشد در رشته‌ی فیلمسازی انیمیشن عروسکی از دانشکده‌ی پراگ بود و در سال‌های فعالیت هنری خود به طراحی عروسک، عروسک‌سازی، عروسک‌گردانی، انیمیشن و مجسمه‌سازی نیز ‌پرداخت و حدود پانصد مجسمه ساخت.

کریمی علاوه بر نگارش چند کتاب به تدریس نیز مشغول بود. او در دوره جوانی خود برای ادامه تحصیل به ایتالیا و چک‌سلواکی رفت و در این دو کشور نیز تجربیاتی به دست آورد و فعالیت سینمایی خود را در ایتالیا با کارآموزی در فیلم «ایستگاه مرکزی» ساخته ویتوریودسیکا شروع کرد.

زمستان و درگذشت شهلا ریاحی، ولی شیراندامی، ملکه رنجبر و گلزار محمدی

شهلا ریاحی بازیگر با سابقه تئاتر، سینما و تلویزیون و نخستین زن کارگردان ایران دی ماه امسال از دنیا رفت.

این بازیگر پیشکسوت که شامگاه دهم دی درگذشت، در آخرین ماه‌های زندگی‌اش، وضعیت جسمانی خوبی نداشت و به گفته فرزندش ، نه تنها کسی را نمی‌شناخت، بلکه صحبت هم نمی‌کرد و نمی‌توانست غذا بخورد.

شهلا ریاحی متولد ۱۳۰۵ بود که علاوه بر سال‌ها حضور در عرصه بازیگری تئاتر، تلویزیون و سینما، با ساخت فیلم «مرجان» به عنوان اولین کارگردان زن سینمای ایران نیز شناخته می‌شود.

آخرین حضور او در سینما به فیلم «نهنگ عنبر ۲» در سال ۹۵ برمی‌گردد.

درگذشت ولی‌الله شیراندامی در روز یازدهم بهمن ماه ، مرگ زمستانی دیگری را برای هنر ایران رقم زد.

ولی شیراندامی؛ هنرمندی که دست گرفت و نان نبرید

شیراندامی که متولد ۱۳۱۰ در شهر «مرو» بود، در بیش از ۳۰ تئاتر بازی و کارگردانی داشت و در فیلم‌هایی همچون «جایی برای زندگی»، «خانه‌ای روی آب»، «بوی کافور عطر یاس»، «شازده احتجاب»، «شیر سنگی»، «شب دهم»، «روز باشکوه» و «وسوسه» هم به ایفای نقش پرداخت. رضا بابک در روز خاکسپاری او از شیراندامی به عنوان هنرمندی نام برد که دست گرفت و دست و نان نبرید.

درگذشت آقای نقال در اول اسفند

نخستین روز اسفند ماه با درگذشت مرشد سید مصطفی سعیدی، شاهنامه خوان و نقال پیشکسوت لرستانی و از جمله چهره‌های نامی عرصه نقالی، همراه شد.

او که در ۹ سالگی نزد سید مهدی صفری‌پور در همدان مداحی وذاکری را فراگرفته بود، در دوازده سالگی با مرشد کرم اصفهانی آشنا شد و نقل و سخنوری را از اوآموخت.

مرشد مصطفی سعیدی سال ۱۳۸۰ به عنوان استاد برتر داستان‌گزاری ایران در جشنواره موسیقی آئینی، تجلیل شد و در برنامه‌های تلویزیونی و جشنواره‌ای بسیاری شرکت داشت. او کتاب ارزشمندی بنام «تومار نقالی» را در دو جلد به چاپ رساند که اینک نایاب است و حاصل تمام داشته‌های ذهنی‌اش از نقل‌های متفاوت است.

آرامش ملکه رنجبر بعد از یک دوره بیماری

در هشتمین روز اسفند نیز ملکه رنجبر پس از مدت‌ها تحمل بیماری در سن ۸۱ سالگی در بیمارستان درگذشت. او مدت‌ها پیش به دلیل مشکل نارسایی حرکتی در بیمارستان بستری شده بود.

ملکه رنجبر زاده۱۰ شهریور ۱۳۱۷ در رشت بود. وی از سن شش سالگی فعالیت هنری خود را با بازی در نقش «کوزت» در نمایش «بینوایان» شروع کرد. بازی در فیلم‌های «نان عشق موتور ۱۰۰۰» ، «پسر آدم ، دختر حوا» ، «ازدواج در وقت اضافه» و «گناهکاران» (آخرین فیلم) در کنار بازی در چند مجموعه تلویزیونی و تئاتر، از نقش آفرینی‌های اوست.

عروسکی‌ها در سوگ گلزار محمدی

و اما درگذشت گلزار محمدی هنرمند ۴۲ ساله نمایش عروسکی و دبیر هیجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران مبارک، دیگر اتفاقی بود که کام هنرمندان تئاتر و بویژه نمایشگران عروسکی را تلخ کرد.

هنرمندی که طی چند سال گذشته با بیماری سرطان دست و پنجه نرم کرد ولی سرانجام بامداد یکشنبه هیجدهم اسفند ماه، خود را به دستان مهربان فرشته مرگ سپرد تا در جهانی دیگر به آرامش برسد.

محمدی که در خانه پدری‌اش در سنندج درگذشت، در کارنامه هنری خود کارگردانی چند نمایش عروسکی از جمله «ملک جمشید و غول»، «تیبا و تیبوتی» و «پهلوان پنبه» را داشت.

هنرمندان دیگری که با آنان خاحافظی کردیم

بهروز سلطانی‌فر (کارگردان سینما و تلویزیون)، سپهر زندی ، مسعود دشتبان (طراح پوستر آثار سینمایی)، اشکان عقیلی، سجاد کریمی (دستیار کارگردان)، ناصر احمدی (دوبلور پیشکسوت)، صالح پناهی اردی (طراح و مجری دکور)، حمید سهیلی مظفر (مستندساز)، صفر علی اصغرزاده (چهره پیشکسوت سینمای انیمیشن) ، ولی‌الله رهبر (عکاس سینما) ، داوود روستایی (مستندساز)، همایون خسروی دهکردی (منتقد سینما و مدیر مسئول مجله سینما ادبیات)، بهرام پور ناصح‌، حسن لعل سنجیان (بازیگر و بدلکار) و علی اصغر طبسی (بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون)، محمد مهدی علی محمدی (دوبلور)، امیرکاووس بالازاده (استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر)، محمدابراهیم رضایی (کارگردان و معروف به پدر فیلم رنگی ایران) دیگر هنرمندانی بودند که در سال ۹۸ برای همیشه با این جهان خداحافظی کردند و راهی دیاری دیگر شدند.

اگر نگاهی به دیگر حوزه های هنر کنیم متوجه می شویم هنرمندان بسیاری را در در دیگر گونه های هنری از دست دادیم.

حوزه ادبیات و نشر نیز از سایر عرصه‌های فرهنگی مستثنی نبود. این عرصه فرهنگی نیز در سال ۱۳۹۸ داغدار افرادی مانند حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی (محقق)، نادره بدیعی (شاعر)، خلیل مستوفی (پیشکسوت نشر)، ناصر غلامی (مدیر مسئول انتشارات سحر)، تقی محمد فکورزاده (شاعر)، احد گودرزیانی (پژوهشگر انقلاب و دفاع مقدس)، ملیحه محمدی (مترجم)، ابوالقاسم اشرف‌الکتابی (پیشکسوت نشر)، بهمن صالحی (شاعر)، ولی صمد (محقق ادبیات و دانشمند سرشناس تاجیک)، مهدخت مخبر (شاعر و ترانه‌سرا) و ابوالقاسم سبطی (مترجم داستان‌های کودک و نوجوان) شد.

مظاهر مصفا ۸ آبان در سن ۸۷ سالگی درگذشت. مظاهر مصفا یکی از قصیده‌سرایان شاخص ایرانی بود. تاکنون چند مجموعه شعر از او به‌چاپ رسیده که از آن جمله می توان به «ده فریاد»، «سی سخن»، «پاسداران سخن»، «توفان خشم»، «سپیدنامه»، «سی‌پاره» و… همچنین تصحیحات او بر دیوان ابوتراب فرقتی کاشانی، «مجمع الفصحا» رضا قلی‌خان هدایت، مزاری قهستانی، سنایی، سعدی، جوامع الحکایات عوفی اشاره کرد.

حسین آهی، شاعر و گوینده رادیو، ۸ مرداد در سن ۶۶ سالگی درگذشت. حسین آهی متولد ۳ آذر ۱۳۳۲ بود. «تماشاگه راز» از رادیو فرهنگ شامل خوانش جدیدی از غزلیات حافظ، از جمله برنامه‌های پرطرفدار او بود. همچنین اولین برنامه حسین آهی در تلویزیون «با کاروان شعر و موسیقی» در دهه ۸۰ از شبکه دو سیما پخش شد. او در بخش شبانگاهی رادیو پیام در روز‌های چهارشنبه نیز به اشاعه مباحثی در زمینه تاریخ، فرهنگ و ادبیات ایران پرداخت.

حوزه هنر‌های تجسمی نیز شاهد درگذشت افرادی چون اسماعیل شیشه‌گران (نقاش و طراح گرافیک)، منیر شاهرودی فرمانفرمائیان (هنرمند نقاش)، رامین مهدی‌نژاد (نقاش)، کاوه یاری (نقاش)، ابراهیم معمارزاده (مجسمه‌ساز و نقاش)، منوچهر یکتایی (نقاش)، اسماعیل نظری (مینیاتوریست و نقاش) و یوسف نظری (پیکره‌ساز و مجسمه‌ساز) بود.
مسعود عربشاهی، نقاش و مجسمه‌ساز ایرانی که ۲۷ شهریور در سن ۸۴ سالگی بر اثر عارضه قلبی - ریوی درگذشت، یکی از نقاشان پیشرو و از شاخص‌ترین هنرمندان مفهومی ایران بود.

درگذشت حشمت‌الله جودکی (نوازنده پیشکسوت ویولن)، علی‌اصغر بیانی (نوازنده و معاون فرهنگستان هنر)، کی‌قباد میردار (نوازنده نی و راوی موسیقی چاربیداری مازندران)، رمضان سلمانی بردری (نوازنده دوتار شمال خراسان) و تورج شعبانخانی (هنرمند پیشکسوت موسیقی پاپ ایرانی) نیز عرصه موسیقی کشورمان را داغدار کرد.
حسین دهلوی که صبح روز سه‌شنبه (۲۳ مهر ماه) دار فانی را در سن ۹۲ سالگی وداع گفت، از هنرمندان پیشکسوت عرصه موسیقی بود که سال‌های اخیر را با بیماری فراموشی سپری کرد.

بهنام صفوی مردی عاشق با آرامشی ستودنی

بهنام صفوی، خواننده موسیقی پاپ پس از سال‌ها تحمل بیماری روز دوشنبه ۲۳ اردیبهشت در سن ۳۶ سالگی درگذشت. بهنام صفوی در سال ۱۳۸۵ قطعه «تمنا» را منتشر کرد که مورد استقبال قرار گرفت و همین انگیزه‌ای برای تولید آلبوم اولش «عشق من باش» در سال ۱۳۸۸ شد. «آرامش»، «فوق‌العاده» و «معجزه» دیگر آلبوم‌هایی است که از این خواننده پاپ به بازار عرضه شده است.