* عاطفه بزرگ‌نیا
کلیک گرفتن از آب گل‌آلود با رمز درگذشت هنرمندان
چند سالی است که انتشار خبر جعلی درگذشت چهره‌های معروف هنری، ورزشی و سیاسی و بعد هم انتشار تکذیب آن خبر از طرف منابع مطلع کم کم به سنتی در فضای رسانه‌ای کشورمان تبدیل شده است تا جایی که دیدن خبر درگذشت یک چهره، خصوصا در شبکه‌های اجتماعی، پیش از هرچیز شائبه جعلی بودن خبر را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند.
این اخبار جعلی که عموما با هدف دریافت بازدید یا همان کلیک بیشتر تولید و نشر و بازنشر می‌شوند گرچه بیشتر در فضای شبکه‌های اجتماعی جولان می‌دهند و خبرگزاری‌های رسمی کشور کمتر آلوده به انتشار این قبیل اخبار ناموثق می‌شوند، همین رسانه‌های رسمی نیز که قرار نیست از مسابقه «چه کسی کلیک بیشتر گرفته» جا بمانند، با تولید اخبار و گزارش‌هایی از همین جعلیات و تکذیبیه‌های آنها و مصاحبه با مراجع مرتبط و مطلع در ذم آن، سعی دارند بازی را به زمین خود ببرند و از این سیل کلیک‌ها بی‌نصیب نمانند.
تازه‌ترین ماراتن کلیک‌گیریِ منابع خبری رسمی و غیررسمی شب گذشته با انتشار شایعه درگذشت محمدرضا شجریان اتفاق افتاد که موجی از واکنش‌ها در فضای شبکه‌های اجتماعی و انتشار خبرهای تکذیبیه را در رسانه‌های رسمی درپی داشت.
ابتدا حسن عباسی سرتیم پزشکی محمدرضا شجریان شایعه را تکذیب کرد و سپس همایون شجریان در صفحه اینستاگرام خود خبر از زنده‌بودن پدر داد و ازرسانه‌ها درخواست کرد شرایط پدرش را تنها از طریق او پیگیری و مخابره کنند.
سابقه درخشان رسانه‌های کشور در انتشار صحیح و صادقانه اخبار باعث شد عده‌ای از طرفداران استاد شجریان تکذیبیه‌ها را باور نکنند و برای جویاشدن از احوال هنرمند محبوب خود شخصا به بیمارستان محل بستری او بروند و مسئولان بیمارستان را وادارند که در میان مردم حاضر شوند و به آنها اطمینان دهند که استاد زنده است و مراحل درمان را طی می‌کند.
۳ سال پیش پزشکان در آمریکا پدرم را جواب کردند
همایون شجریان در تشریح روند درمانی پدرش گفت: «از سه چهار سال قبل که پدر در آمریکا مجبور به رادیوتراپی شدند، این رادیوتراپی عوارض سوئی به همراه داشت و شرایط ایشان به گونه‌ای بود که دکترها او را جواب کردند و حتی گفتند تا یک هفته دیگر بیشتر زنده نخواهند بود؛ چرا که حدود یک هفته بود که پدرم نه آب خورده بود و نه غذا. اما بنده اصرار کردم که حتی شده برای یک روز هم بیشتر او را برای ما نگه دارند، این کار را بکنند. برای تغذیه در معده‌شان لوله‌ای کارگذاری شد تا بتوانند غذا به او بدهند و همین تغذیه مجدد باعث احیا شد. پس از آن شرایطی را فراهم آوردیم تا به رغم برخی مشکلات پدر را به ایران منتقل کنیم و شکر خدا از آن روز تا امروز سه سال می‌شود که سایه پدر بالای سر ما همچنان هست.»
همایون شجریان افزود: «گاهی هم شرایط ایشان نامساعد می‌شد، مثلًا برای تعویض همین لوله تغذیه گاهی مجبور می‌شدیم پدر را به بیمارستان منتقل کنیم و نیاز بود تحت نظارت باشند، ولی نمی‌خواستیم با بیان جزییات باعث نگرانی دیگران شویم چون واقعاً هم چیز مهمی نبود. در واقع تنها از نظر جسمانی و حرکتی مشکلاتی وجود داشت و از نظر ذهنی مثل همیشه هوشیاری خودشان را داشتند. البته به دلیل نارضایتی از شرایط، مقداری افسردگی هم سراغشان آمده بود.»
همایون شجریان درباره وضع فعلی سلامت پدر گفت: «امروز که پدر در بیمارستان هستند هم به دلیل همان مسائلی است که به آن اشاره کردم. در این مدت به دلیل برخی مشکلات در سیستم بلع و دفع اخلاط، ریه‌شان هم دچار مشکلاتی شد و عفونتی ایجاد شده بود که شکر خدا هفته گذشته برطرف شد و ایشان را به خانه منتقل کردیم. چند روزی در خانه بودند، مجدد این مشکل پیش آمد و به دلیل همین مشکل ریوی، مجبور شدیم امروز به بیمارستان منتقل‌شان کنیم. خدا را شکر امروز حالشان از پریشب بهتر شده است. امیدواریم از این مرحله درمانی هم عبور کنند.»
شجریان درباره آخرین وضعیت درمانی پدر و شایعات منتشر شده درباره وابستگی حیاتی محمدرضا شجریان به دستگاه‌های بیمارستانی هم گفت: «در مقطعی شرایط فشار ایشان به صورتی بود که مجبور شدند از طریق دستگاه آن را کنترل کنند. از نظر تنفس هم امروز هرچند از دستگاه کمک می‌گیرند اما همچنان خودشان تنفس دارند.»
وی در آخرین اطلاع‌رسانی خود تصویری از مانتیور ثبت علایم حیاتی محمدرضا شجریان در اینستاگرام منتشر کرد.
فیک‌نیوزها و کلیک گرفتن از آب گل‌آلود
این اتفاق که مسبوق به بی‌شمار شایعاتِ تکذیب‌شده درباره مرگ چهره‌های شناخته‌شده و محبوب مردمی است صدای اعتراض بسیاری را در تقبیح انتشار این نوع جعلیات بلندکرده که یکی از آنها اظهارنظر اخیر محمد خدادی، معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد، پس از شایعات شب گذشته است.
خدادی با انتشار عکسی از مطلب همایون شجریان درباره پدرش، توییت کرده است: «بارها خبر فوت بسیاری از بزرگان در رسانه‌ها اعلام و سپس تکذیب شده، چرا برای اعلام خبر مرگ رقابت می‌کنیم در حالیکه باید دقت برای صحت و سپس سرعت و رقابت را به عنوان مهارت در تولید محتوا انتخاب کنیم تا اعتماد مخاطب به رسانه ماندگار شود.»
با توجه به اینکه خبر درگذشت چهره‌های معروف جزو پربازدیدترین اخبار در عرصه‌های مختلف به شمار می‌رود، این رقابت برای دریافت کلیک بیشتر این روزها به یک بیماری رسانه‌ای در کشور ما بدل شده که فیک‌نیوزها، حتی به قیمت گل‌آلود کردن آب با انتشار خبرهای جعلی، سعی در صید کلیک بیشتر دارند.
البته تولید و نشر و بازنشر خبر درگذشتِ چهره‌ها و سپس تکذیب آن تنها نمونه‌ای از تلاش بسیاری از کانال‌ها و سایت‌های خبری و رسانه‌های رسمی و غیررسمی دیگر در جلب توجه مخاطبان است. گاه در میانه بحران‌های ملی و بین‌المللی، مثلا انتشار ویروس کرونا و پیامدهای آن در ایران، انتشار اخبار جعلی گاه عواقبی بسیار خطرناکتر از انتشار شایعه درگذشت فلان هنرمند دارد و چه بسا با ایجاد موجی از ترس و اضطراب در سطح جامعه، صدمات جبران‌ناپذیری به همبستگی ملی وارد می‌کند و حتی به بحران‌های سیاسی و اجتماعی تبدیل می‌شود.
اهدنا الصراط المستقیم!
* روزنامه‌نگار
ارسال دیدگاه