کاش آب از سر تالابهای فارس بگذرد
تهران (پانا) - تالابها و دریاچه‌های بختگان ، مهارلو ، پریشان ، کافتر ، کمجان ،ارژن ، طشک و برخی دیگر از تالابهای استان فارس در ردیف مناطقی است که در سال‌های اخیر خراش خشکسالی چهره آن را زخم زده و این تن زخم خورده در تب و لهیب خشکی و کم‌آبی می‌سوزد.
به‌گزارش ایرنا، این تالابها و دریاچه‌ها در سالهایی نه‌چندان دور کانون اصلی فرود مرغان مهاجر و پرواز دسته جمعی پرندگان بود و با طراوتی که در هوا ایجاد می‌کرد تاثیر مستقیم بر رونق تولید و کشاورزی و باغداری در مناطق اطراف داشت.
از زمانی‌که سایه سیاه خشکسالی بر این تالابها نشست، روستائیان و ساکنان جوامع محلی اطراف این تالابها رخت سفر بستند و به شیراز و دیگر شهرهای استان فارس مهاجرت کردند.احیای تالابهای فارس اکنون یک مطالبه مردمی است، نگاه ملی به این مطالبه به حق مردمی یک حق طبیعی برای مردم فارس است.
گشایش بخت بختگان با رها شدن حقابه و بارندگی
حمید ظهرابی، مدیر کل حفاظت محیط زیست فارس از آبگیری برخی تالابهای فارس در بارندگی‌های امسال خبر داد و بیان کرد: دریاچه بختگان که یکی از مهمترین دریاچه‌های استان فارس به‌شمار می‌رود ۳۶ درصد آبگیری شده است. بخشی از احیای این تالاب نیز مرهون رها شدن حقابه تالاب بختگان در اواخر پاییز امسال است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس گفت: همدلی و همراهی مردم شهرستان‌های خرامه، زرقان و مرودشت موجب شد تا حقابه بختگان به همان میزانی که تخصیص داده شده بود به سمت تالاب هدایت شود و با مشارکت و همراه شدن مردم و کشاورزان امسال احیای این تالاب تحقق یافت.
طشک و کاهش عطش چندین ساله
تالاب طشک در حاشیه شهرستان‌های بختگان و ارسنجان نیز از جمله تالاب‌هایی است که حدود ۳۱ درصد آبگیری شده است، این دریاچه در سالهایی که بارندگی مناسب باشد با دریاچه بختگان یکی می‌شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست فارس آبگیری بخشی از دریاچه طشک را نیز رویکردی در جهت احیای این تالاب دانست و بر اصلاح رویکرد بهره‌برداری از منابع آب تاکید و اظهار کرد: نام‌گذاری شهرستان بختگان که برگرفته از نام تالاب این شهرستان می‌باشد نشان از عجین بودن تمدن و فرهنگ این مردم با یک تالاب بین‌المللی است که دارای ارزش‌های جهانی می‌باشد.
ظهرابی با بیان اینکه اگر منافع مردمی در احیای تالابها دیده شود و مردم همراه شوند، حفاظت ساده‌تر خواهد بود، گفت: با مشارکت مردم می‌توان محیط زیست را توسعه داد و با توجه به اینکه فارس استانی است که داعیه‌دار فرهنگ و تمدن در کشور است باید پرچمدار این نوع موضوعات و الگوهای موثر مشارکت در حفاظت باشد.
مهارلو و خطرات زیست محیطی بیخ گوش شیراز
از جمله دریاچه‌هایی که آبگیری آن از اهمیت بسزایی برخوردار است، دریاچه مهارلو در فاضله حدود ۳۵ کیلومتری شرق شیراز است، این دریاچه هم‌اکنون حدود ۷۸ درصد آبگیری شده است، آبگیری این دریاچه شیراز را از خطر گرد و غبار و ریز گردهای تابستانی در امان دارد، این دریاچه در سال‌های کم‌باران و خشک به کانون ریز گردها تبدیل می‌شود و سلامت هوای شیراز را تهدید می‌کند.
تبخیر تابستانی آب در دریاچه مهارلو همچنین آلایندگی این دریاچه را نیز افزایش می‌دهد، مهارلو در تابستان منبع تامین آب ندارد و پیامد آن نیز آلودگی بیشتر آن است. این دریاچه با وسعتی حدود ۶۰۰ کیلومتر مربع پناهگاهی برای پرندگان مهاجر و فلامینگوها بشمار می‌آید. مهمترین زیستمندان این تالاب را می‌توان پرنده‌هایی نظیر فلامینگو، مرغابی، آنقوت دانست.
استاد دانشگاه شیراز و پدر علم هیدروژئولوژی در کشورمان در باره آلودگی دریاچه مهارلو و مشکلاتی که می‌تواند این آلودگی برای شهر شیراز ایجاد کند بارها هشدار داده و گفت: دانشگاه شیراز تحقیقات و پژوهش علمی در باره موضوعاتی مانند خاک‌های سمی و آلاینده‌های دریاچه مهارلو انجام داده است.
عزت‌الله رئیسی، با اشاره به اینکه بر روی آب این دریاچه آزمایش‌های متعدد انجام شده است افزود: تحقیقات نشان داده که مواد آلی که از سمت رودخانه وارد دریاچه مهارلو می شود آلوده است اما میزان آن در حد مجاز است.
او گفت: این مواد تیره و فلزات سنگین که از طریق رودخانه وارد دریاچه می‌شوند در حد مجاز است اما وقتی این مواد وارد دریاچه می‌شوند به‌دلیل اینکه تبخیر دریاچه زیاد است غلظت آن از حد مجاز بیشتر و خطرآفرین می‌شود.
اخیرا سومین کارگاه برنامه مدیریت جامع زیست بومی تالاب مهارلو در شیراز برگزار شد و حمید ظهرابی؛ مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس، در حاشیه برگزاری این کارگاه گفت: هدف از اجرای این برنامه ارتقای برنامه‌های مشارکتی با رویکرد زیست بومی است.
ظهرابی بیان کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست به‌عنوان متولی مدیریت تالابها در استان فارس به حضور فعال تمام ذینفعان برای دستیابی به اهداف حفاظت و احیای تالابها به‌عنوان یکی از اکوسیستم‌های ارزشمند کشور نیاز دارد.
او افزود: مدیریت زیست بومی در کنار فعالیت‌های حفاظت از تالاب پیگیری شده و اجرایی شدن این اهداف را در تحقق مشارکت مردم و کلیه ذینفعان در حفاظت از تالاب است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست فارس با بیان اینکه معیشت و امکان زندگی مردم اطراف تالاب، در گرو حفاظت از تالابها است، خاطر نشان کرد: پایداری طرح و دستیابی به وضعیت ایده‌آل زیست محیطی با مشارکت مردم و دستگاه‌های ذیربط دست یافتنی است.
او با توجه به اینکه تالاب مهارلو آبگیری مناسبی داشته آن را یکی از تالابهای در مسیر مهاجرت پرندگان و زیستگاه‌های امن پرندگان آبزی و کنار آبزی دانست که آبگیری آن برای زیست پرندگان و برای کاهش آسیب‌های آلودگی‌ها ناشی از برخاستن ریزگردهای تابستانی موثر است.
کمجان و مشارکت و تلاش زیستمندان محلی
تالاب کمجان با حدود ۴ هزار هکتار وسعت نیز امسال حدود ۷۰ درصد آبگیری شده است، داستان کمجان با همه تالابهای فارس متفاوت است، بخشی از آبگیری این تالاب ناشی از همت جمعی مردم منطقه و حساسیت آنها برای کنترل خروج آب از زهکش‌های محلی و تلاش برای ماندگاری آب در تالاب است.
مردم روستای کمجان شهرستان خرامه و برخی از روستاهای همجوار و همچنین اعضای تشکل‌های زیست محیطی هر سال جشن احیای تالاب کمجان را در سالروز تشکیل کنوانسیون رامسر برای حفاظت از تالابها در روستای کمجان برگزار می‌کنند.
زیستگاه طبیعی تالاب بین کمجان که زمانی محل فرود مرغان مهاجر و پرندگان آبزی و کنار آبزی بود و رویشگاه اصلی نی زارها و بوته‌های تالابی به‌شمار می‌آمد در سال‌های اخیر با خشک شدن رودخانه کُر در بالا دست این تالاب آخرین نفس‌های خود را می‌کشید و لب‌های ترک خورده آن آبی را که نیست می‌طلبید اما امسال به کمک بارش‌های پاییزی و زمستانی حدود ۷۰ درصد آبگیری شده است.
حکایت تالاب بین‌المللی کمجان قصه‌ای دور و دراز دارد، قصه‌ای که شنیدن آن از زبان پیرمردان و کهنسالان روستای کمجان که در مجاورت این تالاب قرار دارد شنیدنی است. بیش از ۸۰ درصد از ساکنان روستای کمجان در مجاورت این روستا نام خانوادگی زارع یا مشتقات آن را دارند، این موضوع نشانگرآن است که زمانی شغل کشاورزی در این روستا رونق بسیار داشته است و برنج کربال که هنوز هم آوازه آن بر سرزبان‌ها مانده در بخش کربال شهرستان خرامه کاشت می‌شده و در استان فارس حرف اول را می‌زده است.
هیرم، هرم و کاریان و راه‌های احیا
تالاب هیرم با مساحت ۸ هزار هکتار ۸۰ درصد و تالاب هرم و کاریان امسال ۴۰ درصد آبگیری شده است، تالاب هیرم محل زندگی و زادآوری درنا، فلامینگو، کفچه نوک، انواع اردک و پرندگان کنار آبزی و کاکایی است. تالاب هرم و کاریان نیز با ۱۰ هزار هکتار وسعت زیستگاه زمستان گذرانی جمعیت‌های بزرگ درنا و انواع اردک است و گونه‌ای کنار آبزی از جمله زنبور خور کوچک و سبز قبای هندی در کنار آن دیده می‌شود.
تالاب هفت برم هم از ۷ برکه و برم آب تشکیل شده و زیستگاه مهمی برای گونه اردک مرمری و اردک سرسفید و ماهی کپور است. این دریاچه‌ها سال‌ها علاوه‌بر تعدیل آب و هوا، حفظ تنوع زیستی و تغذیه منابع آبی زیستگاه پرندگان و دوزیستان سبب رونق زندگی و گردشگری در استان فارس بوده‌اند.
خشکسالی و خست آسمان در سال‌های گذشته رمق از منابع آبی استان فارس را گرفت اما نقش بشر و منافع انسانی و حفر چاههای مجاز و غیرمجاز در اطراف این تالابها را هم نباید دست کم گرفت.
تالاب ارژن، در چنبره چاههای غیر مجاز
دریاچه ارژن در بخش ارژن شهرستان شیراز و همجوار با شهرستان کازرون نیز حدود ۲۰ درصد آبگیری شده است، منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان در بخش جنوبی رشته کوه‌های زاگرس و در ۶۰ کیلومتری شیراز قرار دارد. بلندترین ارتفاعات این منطقه رویشگاه سرو کوهی است. کمی پایین‌تر از قله، جنگل بلوط شروع شده و بخش عمده منطقه را تا دشت برم می‌پوشاند.
این منطقه در سال ۱۳۵۱ با وسعت ۱۹۱ هزار هکتار به‌عنوان پارک بین‌المللی انتخاب و در سال ۱۳۵۳ با وسعت ۶۵ هزار هکتار به‌عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شد. حفر چاههای مجاز و غیرمجاز اطراف دریاچه وئ تالاب ارژن از جمله دلایل فرار آب از این تالاب است.
قصه پرغصه پریشان و کافتر
اما دو تالاب کافتر و پریشان دیر زمانی است که سایه دسته جمعی مرغان مهاجر را ندیده و بر سطوح مواج این تالابها و دریاچه‌ها در استان فارس آفتاب تابناک حیات و زندگی جای خود را به سایه مرگ و زوال داده است، این دو تالاب آب‌شیرین فارس این روزها آخرین نفس‌های بی‌رمق خود را می‌کشند و متاسفانه در بارندگی‌های سال گذشته و امسال نیز سهمی از آب نبرند.
حمید ظهرابی، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس درباره احیای این دو تالاب اظهار کرد: پریشان و کافتر متاسفانه شرایط وخیم و بدی دارند، آنقدر از سفره آب اطراف این دو تالاب برداشت شده که سطح آب بسیار پایین رفته است .
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس افزود: دراین شرایط هر چقدر هم که بارندگی باشد و آب بیاید باید صرف تامین آب سفره شود ، در سالهایی نه چندان دور چشمه‌هایی کف این تالابها بود که اکنون همه خشکیده شده است.
ظهرابی ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده در حال‌حاضر ۴ متر اطراف تالاب پریشان سفره آب پایین‌تر از سطح دریاچه است، باید در شرایطی قرار گیریم که آنکه آنقدر آب بیاید که کسری سفره جبران شود، برای احیای پریشان و کافتر چاره‌ای نیست مگر اینکه آب وارد حوضه شود و در مصرف کشاورزی هم تجدید نظر گردد.
این مقام مسوول کشت چندباره و چند کشت‌های متنوع در یک سال را که بین سه تا چهار کشت محصول در یک سال انجام می‌شود عاملی برای برداشت آب از سفره‌های آب اطراف این دریاچه دانست و گفت: همین کشاورزی بی‌ضابطه برداشت آب را بسیار بی‌رویه کرده است، نتیجه این روند خشک شدن تالاب پریشان است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس گفت: با تداوم این روند بعد از نابودی این تالاب قطعا کشاورزی منطقه هم نابود می‌شود بنابراین باید این تالاب را تحت شرایط ورود آب حفظ و برداشت بی رویه آب اطراف دریاچه منترل گردد.
این مقام مسوول ادامه داد: در تالابهای آب شیرین هر چه آب بیشتری برداشت شود سطح سفره پایین‌تر می‌رود و این روند تا مرز نابودی تالاب ادامه خواهد یافت.
دریاچه‌های پریشان و کافتر به ترتیب در فاصله ۱۳۱ کیلومتری و ۱۹۸ کیلومتری جنوب غرب و شمال شیراز در شهرستان‌های کازرون و اقلید استان فارس قرار دارند.
تالابها و دریاچه‌های فارس در سال‌های پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی، غاز بوده است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند. شاید اگر نمایندگان استان فارس در مجلس جدیت بیشتری برای احیای این تالابها داشتند و از قدرت مجلس در مطالبه‌گری بیشتر برای شکل‌گیری مطالبه ملی احیای تالابهای فارس استفاده می‌کردند، نجابت و قناعت مردم و مسئولان استان فارس اینچنین مورد کم‌مهری قرار نمی‌گرفت.
به‌نظر می‌رسد در کنار مطالبه ملی و اختصاص بودجه‌های ملی به احیای تالابهای فارس باید شرایطی برای احیای تالابهای فارس مهیا شود که شوراهای اسلامی نقش میراب و کدخدا را پیاده کنند و بهره‌برداران به حرف شوراها توجه کنند و این را بدانند که بهره‌برداری بیشتر از آب نه‌تنها سودی عاید آنها نمی‌کند بلکه همه زیست‌بوم مناطق را نابود خواهد ساخت.
ارسال دیدگاه