آیا افزایش «وام ازدواج» مشوق «کودک‌_همسری» است

وام ازدواج که روی هم برای زوجین حالا تبدیل به ۱۰۰ میلیون تومان شده‌است، مامن مناسبی برای استفاده ابزاری از کودکان در خانواده‌های فقیر است تا به‌واسطه ازدواج بتوانند پولی نسبتا خوبی دریافت کنند. تبعات آن هم می‌تواند عوامل مختلفی از جمله طلاق کودک بعد از دریافت وام باشد و این خود آسیب‌های بسیاری برای کودک ایجاد می‌کند. البته تندگویان کمی بعد در گفتگویی دیگر اعلام کرد باید ساز و کاری فراهم شود تا وام به راحتی به افراد زیر ۱۵ سال تعلق نگیرد.

زهرا رحیمی مدیر جمعیت امام‌علی به آسیب‌هایی که به‌ازای دریافت وام و ازدواج به کودکان وارد می‌شود اشاره کرد و به پانا گفت: قبل از مسئله وام ازدواج، مصادیق دیگری از فروش کودکان در قالب کودک همسری داشتیم. طبق تجربه‌های مددجویان ما، در خانواده های پرجمعیت که در مضیقه اقتصادی هستند، کم شدن یک نان‌خور به‌ ازای هر نوع پولی که بتوانند دریافت کنند، یک امر روتین است. ما در خانواده‌های تحت پوشش خودمان به‌خصوص در خانواده‌های افغان بیشتر چنین چیزی را می‌بینیم که در ازای شیربهای بیشتر دختر را رسما می‌فروشند. فقر منشا اصلی آسیب به کودکان است.

رحیمی تاکید می‌کند: اظهارات آقای تندگویان جدیدترین موضع رسمی است که به‌عنوان دلیل افزایش کودک‌همسری عنوان می‌شود. البته که این اتفاق، فقط در مورد کودکان ۱۳ سال به بالا عنوان می‌شود، ازدواج‌های غیررسمی زیادی در خصوص ازدواج‌های کودکان ۹ تا ۱۳ سال داریم که گاه با اجازه قاضی دادگاه این اتفاقات تلخ رخ می‌دهد و امیدواریم هیچ دادگاهی هرگز رای به چنین ازدواج‌هایی ندهد.

او اما تصریح می‌کند که این مبلغ وام برای همین کودکان ۱۵ ساله که برای ازدواج درخواست می‌دهند، هم برای خودشان، هم برای والدین‌شان مفید است. به هر ترتیب مبلغ حائز اهمیتی است که می‌تواند برای کسی‌که در نقطه صفر است و انگیزه‌ای به‌لحاظ مالی ندارد، کمک خوبی باشد. متاسفانه ازدواج کودک قانونی است، در حالی‌که اگر سن ازدواج حداقل ۱۶ سال می‌شد، طبعا کودک زیر ۱۳ سال به‌خاطر دریافت وام‌ ازدواج زندگی خود را نابود نمی‌کرد.

مدیر جمعیت امام علی با تاکید بر اینکه کودک‌همسری آنقدر وجود دارد که این موارد صرفا مشوق افزایش آن‌هاست، خاطرنشان می‌کند: نمی‌توان گفت بخش زیادی از این درخواست وام‌ها از سوی کودکان ۱۵ ساله صوری است. زیرا زمانی‌که بحث افزایش درخواست وام از سوی کودکان ۱۵ ساله هم مطرح نشده‌ بود، بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل فقر فرهنگی و مشکلات معیشتی کودک را مجبور به ازدواج می کنند.

او اما در مورد احتمال صوری بودن بخشی از این ازدواج‌ها تاکید می‌کند: می‌توان آمار طلاق را در مقطع زمانی افزایش وام برای کسانی‌که کودک‌همسر شده‌اند، بررسی کرد و فهمید چه میزان از آنها صوری بوده و بعد منجر به طلاق زودهنگام شده‌است.

رحیمی معتقد است، کودک‌همسری دروازه ورود به انواع آسیب‌هاست. فقط در نمونه‌هایی بسیاری، می‌توانم بگویم از کودک‌همسرانی که طلاق می‌گیرند، بعد از طلاق به خانه پدرشان باز نمی‌گردند. به‌دلیل فقر، به خیابان رجوع می‌کنند و با آسیب بیشتری مواجه می‌شوند. مثلا زمانی‌که خانواده‌ای از کودک حمایت نمی‌کند و او را در ۱۲،۱۳ سالگی به مردی ۵۰ ساله شوهر می‌دهند، او بعد از هر آسیب و جدایی، دیگر به خانواده بر نمی‌گردد.

این فعال حقوق کودکان، در پایان گریزی به قانون حمایت از حقوق کودکان که در نهایت بین مجلس و شورای‌نگهبان در رفت و آمد شد و تصویب نشد، می‌گوید: امیدوار بودیم هر مانعی باعث عدم تصویب این قانون می‌شود برطرف شده و این قانون در مجلس فعلی تصویب شود. حداقل این بود که جلوی این دست کارها را می‌توانستیم با استناد به این قانون بگیریم تا کودکان این میزان از ازدواج در سنین پایین آسیب نبینند.