سعدی، شاعر آینه‌دار انسانیت

در آستانه‌ی اول اردیبهشت، روزی که نامش با عطر کلمات سعدی شیرازی در هم تنیده شده، الهام فتاحی، معلم، شاعر، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی، با نگاهی عاشقانه و ژرف به جایگاه این شاعر بی‌بدیل پرداخته است؛ سخن‌سرایی که نه‌فقط در ادبیات، بلکه در جانِ فرهنگ ایرانی ریشه دوانده است.

سعدی، نامی است که با شنیدنش، طنین کلماتِ روشن، چهره‌ای پر از تأمل و لبخندی تلخ از تجربه‌های انسانی در ذهن می‌نشیند. الهام فتاحی، استاد دانشگاه و پژوهشگر متون کلاسیک، معتقد است سعدی را باید فراتر از یک شاعر دید؛ او معلمی است که انسانیت را با واژه‌ها آموخت. به تعبیر او، سعدی نه شاعر قرن هفتم، بلکه شاعر همه‌ی قرن‌هاست.

در نگاه فتاحی، بزرگداشت سعدی تنها یک مناسبت تقویمی نیست، بلکه فرصتی است برای بازگشت به خویشتن. چرا که سعدی، آن‌گونه که خود نیز می‌گوید، زبان دل‌هاست نه فقط زبان فارسی. سخن او ساده می‌نماید اما ژرف است؛ همچون آبی زلال که عمقش از شفافیتش پیدا نیست.

وی بر این باور است که آثار سعدی، به‌ویژه گلستان و بوستان، گنجینه‌هایی‌اند که نه‌فقط زیبایی ادبی، که حکمت زیستن را به همراه دارند. گلستان، با آن نثر آهنگین و نیش‌دارش، تابلویی از جامعه‌ی انسانی است؛ و بوستان، همچون مرامی‌نامه‌ی اخلاقی، تصویری است از آرمان‌های بلند آدمی.

فتاحی تأکید می‌کند که سعدی را باید دوباره خواند، اما این‌بار نه از سر عادت یا اجبار درسی، بلکه با دلی گشوده و چشمی تازه. چرا که در روزگار سرد و پرهیاهوی ما، کلمات سعدی، گرمایی ناب و نوری آرام دارند؛ نوری که می‌تواند در جان انسان روشنایی بیفکند.

وی یادآور می‌شود که سعدی، بیش از هر شاعر دیگری، توانسته است بین عقل و عشق، عرفان و اجتماع، طنز و تأمل، پلی بسازد. و این همان هنرِ دشواری‌ست که تنها از دست صاحب‌دلانی چون او برمی‌آید.

در نگاه فتاحی، جاودانه بودن سخن سعدی، به معنای آن است که اندیشه‌های او از محدوده‌ی جغرافیا عبور کرده و امروزه به وجدان پاک جهانی بدل شده است.

و سرانجام، آن‌گونه که الهام فتاحی نجوا می‌کند، اول اردیبهشت، مجالی‌ست برای خاموشی صداهای بیرون و شنیدن صدای درون؛ صدایی که شاید در طنینِ لطیفِ کلمات سعدی به زیباترین شکل ممکن، دوباره زنده شود‌ آنگونه که فرمود:

ای گل خوش‌بوی اگر صد قرن باز آید بهار

مثل من دیگر نبینی بلبل خوش‌گوی را