چراغ سبز محیط زیست به پرورش گونه مهاجم "تیلاپیا"

به گزارش خبرنگار پانا، "تیلاپیا" نوعی ماهی یوری هالین است که قابلیت زندگی در همه نوع آب اعم از آب دریا، آب لب شور و حتی رودخانه ها را دارد. این ماهی تحمل بالایی نسبت به تغییرات شوری آب دارد. زیستگاه اصلی آن، شرق آفریقا به ویژه کنیا است. امروزه "تیلاپیا" در ژاپن، روسیه، هند و بخش هایی از آمریکا و اروپا پرورش داده می شود.

"تیلاپیا" دومین آبزی مهم از نظر حجم تولید غذا، شغل و درآمد داخلی و صادراتی برای میلیون‌ها نفر شامل پرورش‌دهندگان خرد است. قیمت مقرون به صرفه، رژیم غذایی متنوع، تحمل در برابر روش‌های پرورش متراکم و مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها این نوع ماهی را تبدیل به یک منبع مهم پروتئین بالاخص برای کشورهای در حال توسعه و مصرف‌کنندگان فقیر کرده است.

بنابر اعلام اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت IUCN ماهی "تیلاپیای نیلی"،یکی از گونه‌های به شدت مهاجم است که معرفی آن به اکوسیستم‌های طبیعی کشورهایی که این ماهی بومی در آن نبوده می‌تواند به بحرانی جدی برای تنوع زیستی تبدیل شود. از این رو سازمان حفاظت محیط زیست که متولی حفظ طبیعت و تنوع زیستی ونیز مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی در ایران است با تکیه بر قانون و اصول علمی اکولوژیکی، طی نزدیک به دو دهه مخالف پرورش، تکثیر و معرفی این گونه در کشور بوده است اما روز چهارشنبه هفته گذشته خبری مبنی بر صدور مجوز پرورش ماهی "تیلاپیا" در استان یزد باحکم عیسی کلانتری در رسانه ها منتشر شد. خبری که واکنش های زیادی را به دنبال داشت.

پس از انتشار این خبر، حمید ظهرابی - معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با رد برخی اخبار مبنی برموافقت کلی سازمان حفاظت محیط زیست با پرورش و تکثیر ماهی "تیلاپیا" در کشور گفت: بر اساس تفاهم نامه ای که سال 1394 بین سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ایران صورت گرفت مقرر شد پرورش ماهی "تیلاپیا" به صورت پایلوت در محدوده مرکز تحقیقات بافق یزد آغاز شود و پس از مشخص شدن نتایج در خصوص پرورش آن در کل کشور تصمیم گیری شود.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اخیرا در جلسه ای که بین مقامات دو سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات برگزار شد، درباره نحوه اجرای این تفاهم نامه و مشکلات و موانع طرح های مربوط به تکثیر و پرورش "تیلاپیا" در بافق یزد، بحث و بررسی شد . با توجه به اینکه مرکز تحقیقات بافق یزد به هیچ یک از اکوسیستم های طبیعی کشور دسترسی ندارد بر اساس تفاهم نامه مذکور با موافقت محیط زیست قرار شده به شیوه بسته و سرپوشیده تکثیر و پرورش "تیلاپیا" آنهم ماهی‌هایی که قابلیت تکثیر و باروری ندارند صوت بگیرد .

ظهرابی با تأکید بر اینکه در این جلسه تصمیم جدیدی درباره تکثیر و پرورش ماهی "تیلاپیا" در کشور اتخاذ نشد نیز توضیح داد: در مورد ماهی "تیلا‌پیا" بحث جدیدی در سازمان نداریم و آخرین تصمیمات همچنان به قوت خود باقی است و هم‌اکنون مجوز تکثیر و پرورش این نوع ماهی به صورت پایلوت، صرفا در محدوده شهرستان بافق یزد به سازمان شیلات داده شده است. صدور مجوزهای جدید در مورد پرورش و تولید ماهی "تیلاپیا" منوط بر انجام ارزیابی اثرات ریسک این گونه ماهی است و در صورتی که این ارزیابی‌ها انجام شود، در نهایت می‌توانیم راجع به صدور مجوز تصمیمات نهایی را بگیریم.

اثرات مخرب "تیلاپیا" بر روی گونه‎های بومی کشور

احسان عبدی کارشناس اکولوژیست که موافق این طرح نیست درخصوص ورود گونه غیربومی و مهاجم ماهی "تیلاپیا" به خبرنگار پانا گفت: "تیلاپیا" یک گونه مهاجم است و اثرات مخربی بر روی گونه‌ های بومی کشور دارد. ورود این گونه آبزی منجر به مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی بسیاری برای بومیان یا صیادان بومی می شود.

این کارشناس اکولوژیست با بیان اینکه ورود گونه های مهاجم به محیط آبی در کشور خسارات زیادی به اکوسیستم وارد می کند، گفت: کنترل گونه‌ های مهاجم، پیچیده و حتی در مواردی غیرممکن است. بنابراین توصیه می شود برای جلوگیری از تخریب اکوسیستم کشور از ورود این گونه‌ های مهاجم به پهنه آبی جلوگیری شود. از طرفی دولت نیز برای حل این مشکل می تواند بسته ‌های حمایتی را برای پرورش گونه ‌های بومی در نظر بگیرد.

مخاطرات "تیلاپیا" برای سلامتی انسان

عبدی در ادامه با تأکید بر اینکه پرورش "تیلاپیا" در هیچ منطقه ‌ای از مخاطرات آن نمی کاهد، گفت: با توجه به اینکه این نوع ماهی امکان پرورش در آب فاضلاب را هم دارد و در شرایط بد شیمیایی و فیزیکی قادر به تحمل است لذا مخاطراتی برای سلامت انسان دارد که حتما باید مورد توجه قرار گیرد.

وی همچنین با اشاره به فشار سازمان شیلات به محیط زیست برای تکثیر ماهی "تیلاپیا" گفت: در حالی سازمان محیط‌زیست اعلام می کند که این ماهی اثرات مخرب زیست ‌محیطی فراوانی دارد اما جای تعجب دارد که مدیریت جدید سازمان حفاظت محیط زیست با پایلوت این طرح در استان یزد موافقت کرده است. البته طبق اظهار نظر مسئولان قرار بود این ماهی به منظور پرورش در سیستم ‌های بسته وارد شود اما گزارش ها حاکی از این است که این نوع ماهی در استخرهای خاکی مورد پرورش قرار گرفته است.

حمایت شیلات از پرورش ماهی "تیلاپیا"

هرچند انتقاداتی نسبت به واردات، پرورش و مصرف ماهی تیلاپیا مطرح شده اما حسن صالحی رئیس سازمان شیلات در گفتگویی از واردات، پرورش و مصرف این گونه آبزی حمایت کرده و گفته که این گونه آبزی از کیفیت بالایی برخوردار است و تولید آزمایشی آن با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست در یزد انجام می شود.

رئیس سازمان شیلات همچنین درخصوص اینکه ضرر داشتن وارادت و بازاریابی برای تیلاپیای وارداتی به بازار آبزیانی ایرانی نیز توضیح داده است که هیچ نگرانی برای بازار محصولات شیلاتی ایران نداریم و واردات "تیلاپیا" با تعرفه ۳۲ درصدی به ایران مدیریت و کنترل شده است. به هیچ وجه پایین بودن کیفیت تیلاپیا صحت ندارد، چرا که گوشت فیله این ماهی در همه دنیا جزو فرآورده‌های درجه یک در میان دیگر آبزیان به شمار می‌رود.

البته سید محمد میرمحمدی - استاندار یزد نیز اوایل ماه جاری در حمایت از پرورش "تیلاپیا" در استان یزد اعلام کرد: شخصاً با توجه به تحصیلاتم در حوزه منابع طبیعی و عهده‌دار بودن مسئولیت شیلات کشور در دهه 60، تمام ارتباطات چرخه حیات و محیط زیست را به خوبی دریافته‌ام و به همین دلیل کوشیدم تا در ارتباط با حل مشکل پرورش ماهی "تیلاپیا" در استان، با مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست استان، موضوع را از مسیر علمی پیگیری و به سرانجام برسانیم.

استاندار یزد افزود: در آخرین نشستی که با حضور دکتر ابتکار رییس وقت سازمان محیط زیست کشور و تنی چند از مدیران این سازمان و اساتید دانشگاه در سازمان حفاظت از محیط زیست کشور در خصوص موضوع پرورش ماهی "تیلاپیا" در استان یزد، برگزار شد، این سوال را مطرح کردم که چرا ماهی "تیلاپیا" هم اکنون در آب‌های خلیج فارس و دریای خزر وجود ندارد؟ در پاسخ به این سوال به موضوع در نظر گرفتن جغرافیای گونه‌های حیوانی ختم شد که مجدداً به همین پاسخ استناد و عنوان کردم که "بنابراین خود شما نیز پذیرفته‌اید که دریای خزر و خلیج فارس، نمی‌تواند زیستگاه این نوع ماهی باشد پس با این استناد نگرانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز مرتفع خواهد شد ".

استاندار یزد: پرورش "تیلاپیا" با رعایت ضوابط سازمان محیط زیست است

وی تصریح کرد: هرگونه تصمیمی که در استان در ارتباط با موضوع پرورش ماهی "تیلاپیا"، هم در ارتباط با واردات تیلاپیای مادر، هم واردات بچه ماهی و هم تکثیر این گونه آبزی اخذ شده، با رعایت ضوابط سازمان محیط زیست بوده و در بحث پرورش این ماهی نیز بسته بودن سیستم را با چرخش و اکسیژن دهی آب، ملاک عمل قرار داده‌ایم.

استاندار یزد همچنین تأکید کرد: در رابطه با تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا در استان، از منظر علمی، موردی که مغایر با اصول زیست محیطی باشد نمی‌بینیم و بر اساس همین اصل، تمام فعالان بخش های دولتی، خصوصی و تعاونی، می توانند در این زمینه در استان وارد شده و به تولید بپردازند .به منظور بررسی مهاجم بودن یا نبودن این گونه آبزی نیز، آزمایشاتی در استخرهای پرورش این ماهی در استان صورت گرفت و با رها ساختن گونه‌های دیگری از ماهیان، مشخص شد که ماهی تیلاپیا هیچ گونه آسیبی نسبت به آنها نداشته و از این منظر نیز، خطری دیگر گونه‌های آبزی را تهدید نمی‌کند.

با این حال اظهارات معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر اینکه سیاست سازمان محیط زیست جلوگیری از تکثیر و ورود ماهی "تیلاپیا" به اکوسیستم های طبیعی است این شبهه را ایجاد می کند که انجام برنامه‌ های تحقیقاتی توجیهی است برای تکثیر و پرورش "تیلاپیا" و چراغ سبزی برای شیلات است.