10ویژگی یک سوژه پرداز

روزنامه نگاران حرفه ای و مشهور وقتی به رضایت شغلی می رسند که به وسیله مخاطب خود دیده شوند؛ یعنی مطالبشان خوانده شود، راجع به آن در محافل گفتگو شود ، به عبارتی افکار عمومی را به نوعی تحت تاثیر قرار دهد. البته بخش اعظم این امر وابسته به یافتن موضوع"یا سوژه ای" است که به وسیله یک "سوژه پرداز" حرفه ای به کار گرفته شده باشد.

سوژه پرداز خوب کیست؟

برخی سابقه و تجربه در کار مطبوعاتی را برای سوژه پردازی مهم می دانند و برخی دیگر قدرت نویسندگی روزنامه نگار را اولویت میدانند و ما هر دو را تایید کرده و به دیگر ویژگیها خواهیم پرداخت:

1)اطلاعات : سوژه پرداز خوب اطلاعاتش گسترده و نو است .

2)حشر و نشر اجتماعی : سوژه پرداز خوب فردی منزوی و بریده از واقعیتهای اجتماعی و نیز منفی گرا نیست . زیرا چنین کسی نمی تواند رسالت خلاقیت سوژه های مناسب را به دوش بکشد.(آنها که معتقدند؛ هیچ وقت درست نمی شود و این جمله تکرار کرده و باور دارند و همیشه در شیپور ناامیدی می دمند؛ سوژه پرداز خوبی نمی شوند.)

3)نگاه تربیت شده 1 : روزنامه نگار می آموزد که همیشه خوب نگاه کند و البته تفاوت است بین دیدن و نگاه کردن:[ نگاه کردن یک عمل غیر ارادی و گذرا است که هر فردی با بینایی سالم از آن بهره مند است؛ اما دیدن ؛"نگاه کردنِ با توجه و غیر ارادی است"، دیدنی که به شکل هدفمند بوسیله فرد برای کسب اطلاعات و با توجه به جزییات صورت می گیرد.]

افق دید گزارشگر باید زندگی و کانون زیستن در جامعه باشد. گزارشگر می آموزد که همیشه ببیند، نگاهی تربیت شده و کاونده در همه چیزداشته باشد!

4)احساس قوی 2 : حس های پنجگانه گزارشگر در تمامی لحظه ها باید قوی و در پی کشف باشد. کانون زندگی ما سرشار از سوژه هاست فقط کافی است حواس خود را تربیت و قوی کنیم.

[یکی از راهها توجه به جزییات است آنچه دیگران نمی بینند گزارشگر می بیند چشمان و حواس دیگر گزارشگر مثل حواس یک کارآگاه حرفه ای تیز و جوینده است.]

5)نگرش طولی 3 : طرز نگرش سوژه پرداز به پدیده های اجتماعی و اطلاعات محرمانه و غیرمحرمانه ای که از آنها دارد، بیشتر طولی است نه عرضی. برای مثال کسی که در داخل تظاهرات اقدام به مشاهده و کشف واقعیتها می کند، تا چندقدمی خود را بیشتر نمی تواند ببیند، در حالی که وقتی از بالا به تظاهرات نگاه می شود ، بسیاری از روابط کشف می شود، تعداد جمعیت را می توان تخمین زد، سیر حرکت را می توان پیشر بینی کرد و جایگاه رهبر یا رهبران را در بین تظاهرکنندگان می توان تشخیص داد... همین نکته ها کمک کننده سوژه پرداز است چون نگرش طولی ( درعین حال نگرش عرضی هم فراموش نمی شود) به وی این قدرت را می دهد تا از بین پدیده های اجتماعی که شبکه های یک سیستم اجتماعی را تشکیل می دهند ، به سراغ آن سوژه ای برود که کانون تحریک پدیده های دیگربه شمار می رود(مثل گرانی، کمیابی، احتکار، افزایش ناراحتیهای روانی ، ترافیک، رشوه خواری و امثال آن)

6)جامعه شناسی : احاطۀ سوژه پرداز به علوم اجتماعی امری ضروری به نظر می رسد. سوژه پرداز باید یک جامعه شناس باشد ، چون قلمرو کار وی جامعه است. علم جامعه شناسی به سوژه پرداز کمک می کند که در تحلیل پدیده های اجتماعی به علت ها بیشتر توجه داشته باشد تا به معلولها.

سوژه پردازی که قدرت تحلیل اطلاعات و داده ها(واقعیتهای اجتماعی) را ندارد، بیشتر به معلولها نظر می افکند و به این ترتیب، حتی اگر سوژه ای با بهترین بیان عرضه شود، جز برانگیختن احساسات مردم کارایی دیگری ندارد ، در نتیجه موجب افسردگی و سردرگمی مردم می شود و نمی تواند توانایی تشخیص راه رهایی و نیز برخورد با ایده های نو را در آنها ایجاد کند.

7)آگاهی و اطلاع از روشهای تحقیق: اگر سوژه پرداز از روشهای تحقیق در علوم اجتماعی آگاه باشد، بسیاری از سختیها برایش آسان می شود و بویژه در جمع آوری اطلاعات مورد نظر دربارۀ یک مصاحبه، تحلیل داده ها و نظایر آن، موفقیتهای بزرگی به دست می آورد.

8)استقلال رای: سوژه پرداز مثل همۀ افراد جامعه، به وسیلۀ خانواده، دوستان، همکاران ، مسوولان و دست اندرکاران احاطه شده است. اگر افراد مذکور بدانند که وی نقش تعیین کننده ای در موسسه در موسسه مطبوعاتی خود دارد،بنابه منافع شخصی،صنفی و طبقاتی خود،یا برداشت و طرز تلقی شان تلاش می کنند او را برانگیزانند تا موضوع مورد نظرشان را ، در روزنامه یا مجله چاپ کنند. مثلاهمسر سوژه پرداز، وقتی می بیند رانندۀ تاکسی با وی رفتار ناخوشایندی دارد، به او چنین القا می کند که باید از وضعیت نامطلوب تاکسی ها گزارشی تهیه کند.

اما آیا سوژه پرداز باید در مقابل این نظرها و محرکها، خنثی برخورد کند یا تحت تاثیر آنها قرار بگیرد؟

بی شک سوژه پردازی موفق است که «استقلال رای» داشته باشد ، البته دارندۀ شرایط قبلی، بی شک این خصلت را هم دارد. اما «استقلال رای» به این مفهوم نیست که وی باید فردی خودرای و مستبد باشد و نظر خود را خدشه ناپذیر تلقی کند. بلکه شنیدن نظرهای مردم- از هر قشرو گروه اجتماعی که باشند- بسیار لازم است. اما سوژه دار بهتر است از این نظرها در جهت یک «تحلیل اجتماعی واقع گرایانه» بهره بگیرد تا روی مناسبترین سوژه کار شود.

9)اخلاق حرفه ای : سوژه پردازی که زندگی خود را وقف به انجام رساندن یک رسالت اجتماعی کرده است و مصالح جامعه را مقدم بر آمال و آرزوهای شخصی صنفی و طبقاتی اش می داند، کمتر ممکن است خود را ببازد یا غرض ورزی حسادت، کینه و خشم بر او چیره شود، چنین فردی وقتی که در تجربه شخصی با ناملایماتی برخورد می کند، سعی ندارد بدون تامل و تعقل و تحقیق آن را «سوژۀ فوری» کرده و به سازمان خبری دهد تا خیلی زود منتشر شود.در واقع سوژه پرداز از جهتی منافع فردی -حتی صنفی- خود را فدای مصالح و منافع اجتماعی

10)کنجکاو بودن : کنجکاو بودن اصلی اساسی برای هر فعالیت خبرنگار است . این نظر که جماعت روزنامه نگار آدمهای فضولی هستند بی جهت شهره نشده است!

سوال "چرا" بیش از هر سوال دیرگی دغدغه فکری اوست مثلا چرا مردم کمتر می خندند؟ چرا کودکان خیابانی زیاد شده اند؟ چرا اینهمه دستفروش آنهم سالخورده؟

سوژه پرداز مدام ذهنش برای پاسخگویی و یافتن پاسخ این چرا مثل سیر و سرکه می جوشد . او در ذهنش طرح مساله جدید و یافتن راه حلها را جستجو می کند.

--------------------------------------------------------------------------

1و2 . بند سوم و چهارم این مقاله برگرفته از کتاب گزارش نگاری نوشته علی اکبر قاضی زاده ؛ دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها صفحه 57 و سایر ویژگیها از کتاب روزنامه نگاری حرفه ای مجموعه مقالات اخذ شده است. با تغییرات و توضیحات واحد آموزش پانا

3. نگرش طولی به یک پدیده، نگرشی است که از بالا به پایین انجام می گیرد و پدیده را در یک مجموعه و نظام در رابطه با پدیده های اجتماعی دیگر مورد بررسی قرار می دهد.

.بند ده از کتاب مثلث طلایی نوشتن برای مطبوعات نوشته دکتر احمد توکلی ذکر شده است.