نگاهی به آیین شب یلدا در شیروان

مردم شیروان علاوه بر منتسب دانستن آیین شب یلدا به ایران باستانی بر این باور هستند که این آیین با اعتقادات دینی هم در آمیخته و همچنان بعد از آیین نوروز مهمترین آیین کهن ایران محسوب می‌شود.

یلدا آیینی است که در نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال که به نام شب چله معروف بوده و بر اساس اسناد مربوط به ایزد مهر است، شب زایش و تولد مهر که به یادگار آن این جشن برگزار می‌شود. برخی از اساتید و محققان معتقد هستند اگرچه امروز با رشد زندگی صنعتی، آیین ملی و باستانی ما به دست فراموشی سپرده شده است. اما یلدا را باید شب شکرگزاری به درگاه احدیت دانست و در حفظ این آیین ملی و برای انتقال فرهنگ اصیل ایرانی با عنوان میراث داران فرهنگ این مرزوبوم کوشید.

حسین نورمحمد‌زاده پیشکسوت عرصه فرهنگ و هنر می‌گوید: اعیاد و مناسبت‌هایی نظیر شب یلد باعث عامل نزدیک شدن نسل‌ها به یکدیگر است که کاهش تنش‌هاو کدورت‌ها و استرس ناشی از زندگی ماشینی می‌شود.

رئیس فرهنگ و ارشاد اسلامی سابق شیروان می‌گوید یکی از اثرات مثبت جمع‌های فامیلی صله رحم است که تجربه پدربزرگ‌ها و مادر‌بزرگ‌ها به سهولت دردسترس همگان قرار می‌گیرد و این تجربه در کنار نشاط و شادابی جوانان می‌تواند در توسعه و پیشرفت جامعه موثر باشد.

یلدا از راه می‌رسد در این هنگام طولانی‌ترین شب سال طی می‌شود تاریکی جای خود را به روشنی می‌دهد این جشن برای طولانی‌ترین شب سال با شور و حرارت خاص هر سال در میان خانواده‌های شیروانی برگزار می‌شود.

ریشه معنی و واژه یلدا

واژه یلدا سریانی از لهجه‌های متداول زبان آرامی است و به معنی ولادت بوده که به صورت میانگین شب یلدا ۱۴ ساعت و ۱۶ دقیقه و روز آن ۹ ساعت و ۴۴ دقیقه است که ۲۴ ساعت شبانه روز را تشکیل می‌دهند.

مردم شیروان در این شب که آن را چله نیز می‌نامند‌ معتقد هستند که باید ۴۰ نوع خوراکی برای خوردن آماده کنند تا بلندای شب یلدا را همراه با شادی سپری کنند که این امر به صورت نمادین و با تهیه غذاها و تنقلات محلی از جمله کلوچه حلوا میوه آجیل‌ هندوانه انار سیب پرتقال پختن کدو حلوا قلقلی کوبیدن مغز گردو بادام کنجد برف شیره انگور انگور آونگ است.

در باور مردم شیروان زمستان به دور چله بزرگ و کوچک تقسیم می‌شود. چله بزرگ از اول دی ماه تا دهم بهمن ماه را شامل می‌شود و از دهم بهمن به بعد نیز چله کوچک شمرده می‌شود.

قصه‌گویی شاهنامه خوانی خاطرات گویی نقالی و اشعار لسان الغیب از جمله رسومات است که در این شب انجام می‌گیرد.

یکی دیگر از رسومات شب یلدا در شیروان چله بردن برای عروس بوده که این هدیه نیز تقریباً همواره با نام عروس و به کام خانواده عروس است.

مردم این خطه همچنین چوب‌هایی را که با نخ و پارچه مزین شده بود به نفت آغشته می‌کردند و به نشانه شادی نشاط و سرور به آسمان پرتاب می‌کنند در مناطق تات نشین مردم در این ایام چله کوچک و بزرگ به جمع آوری هیزم می‌پرداختند تا شب یلدا در میدان فراخی آتش بیفروزند . سپس از روی آتش می‌پریدند. همچنین در پشت بام‌های کاهگلی هیزم را خرمن می‌کردند و آتش می‌زدند به گونه‌ای که شعله‌های آن که آتش شادی محسوب می‌شد بسیار چشمگیر بود. در برخی از منازل خانواده‌هایی که عزادار هستند در این شب به خانه دیگر اقوام دعوت می‌شوند تا در شادی و سرور آنها شرکت کنند.

تلخان نوعی ماده غذایی است که در این شب در برخی از منازل گندم را تفت داده و به آن برخی افزودنی‌های محلی طبیعی نیز اضافه می‌کنند که در نهایت ماده غذایی خوشمزه و مقوی به دست می‌آید که در کنار اعضای خانوارتناول می‌کنند.

می‌شود در قدیم صاحبان ثروت و اربابان هر روستا به دیدار خانواده‌های کم بضاعت رفته و به او کمک مالی کرده و نیازهای مادی وی را برطرف می‌کردند تا همه در شب یلدا خاطره خوش و زیبا را داشته باشند. این رسوم در اصل ماشینی و تکنولوژی کمرنگ و حتی به روفراموشی است.

خبرنگار: غلامرضا مینا