مدیر فرهنگی باید نگاه بلند مدت داشته باشد

سی و دومین قسمت از برنامه تلویزیونی «نقد سینما» شب گذشته 17 شهریورماه روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.

اولین بخش برنامه به «میز نقد سینمای ایران» اختصاص داشت که محمد صابری روزنامه‌نگار سینمایی و سیدعلی سیدان منتقد به نقدوبررسی فیلم سینمایی «بعد از رفتن» پرداختند.

محمد صابری در ابتدا بیان کرد: زمانی که فیلم «بعد از رفتن» را در جشنواره فجر ۴۱ دیدم، آن را دوستش نداشتم. به این موضوع قائلم که بین فیلم خوب و بد یک‌ طیف از آثار قابل تعریف هستند که دارای لحظات درگیرکننده‌ای هستند و اتفاقات خوب در آن رقم می‌خورد. اما اگر به عنوان یک کل منسجم به اثر نگاه کرد تبدیل به اثر درگیرکننده به معنای یک فیلم خوب نشده‌اند. از نظر من «بعد از رفتن» هم جزو این دسته از آثار است که اتفاقا بسیار قابل گفتگو هستند.

وی ادامه داد: رضا نجاتی در عرصه فیلم کوتاه، فیلمسازی قابلی است و در جشنواره فجر ۴۰ توانست برای فیلم کوتاه «ارفاق» جایزه کسب کند. وقتی رصد می‌کنیم، می‌بینیم فیلمسازانی که در عرصه کوتاه دارای توفیق بودند اما در فیلمسازی بلند این توفیق را به همراه نداشته‌اند. باید به این مساله بپردازیم که در این مسیر چه اتفاقی رخ می‌دهد.

این روزنامه‌نگار سینمایی تصریح کرد: نباید به این سمت برویم که اینگونه آثار تولید نشوند. باید آسیب‌شناسی صورت بگیرد تا اتفاقات بهتری رقم بخورد. امثالی مانند رضا نجاتی دوست‌دار سینما هستند و نباید به گونه‌ای صحبت کنیم که اینگونه آثار ساخته نشوند. برگ برنده در سینمای کوتاه ایده است و اینگونه آثار به واسطه ایده می‌درخشند و جلب توجه می‌کنند. ایده «بعد از رفتن» به نظر من تبدیل به قصه نشده است و همین مساله باعث می‌شود مخاطب نتواند با آن ارتباط برقرار کند.

صابری خاطرنشان کرد: حرکت به سمت سینمای منظوردار و اینکه بخواهد چارچوب خلق کند، خطرناک است. تجربه "بعد از رفتن" باید ثبت می‌شد و حتی محمود بابایی تهیه‌کننده فیلم نیز برای تولید این فیلم دست‌مریزاد دارد. خروجی و جمع بندی این بحث نباید متوجه فیلمساز باشد. نهاد سرمایه‌گذار می‌تواند مورد نقد جدی قرار بگیرد اما اینکه برآیند بحث این باشد که فیلمساز چرا این فیلم را ساخته، خطرناک است.

سیدعلی سیدان در ادامه اظهار کرد: «بعد از رفتن» از نظر من سوژه ملتهبی ندارد اگرچه خوب است چون با سوژه کاسبی نکرده. این اثر درباره یک خانواده یا بهترست بگویم انسان فروپاشیده است که از نظر من در قصه‌گویی مشکل دارد. فیلم تا پایان کش داده می‌شود و در نهایت ما را با طوفان دیالوگ به جای اطلاعات زمینه‌ای که باید در ابتدا فیلم به ما داده می‌شد مواجه می‌کند‌.

وی یادآور شد: «بعد از رفتن» در فرم سینمایی، تجربه‌گرا و کلاسیک نیست. همچنین کارکرد رسانه‌ای هم ندارد. پرسشی که دوست دارم مطرح کنم این است که اساسا هدف نهادهای حاکمیتی و دولتی برای ساخت اینگونه فیلم‌ها چیست؟

سیدان اظهار کرد: به نظر می‌رسد فیلم «بعد از رفتن» در زمانی ساخته شد که اکثر فیلمسازان دست از کار کشیده بودند. اتفاقا سینما نباید تعطیل شود و چرخ تولید بخوابد. البته این اتفاق نباید منجر شود که فارابی دست به تولید فیلم‌هایی بزند که قابل دفاع نیست.

مافی میزبان «نقد سینما» در ادامه برنامه بیان کرد: یک مدیر فرهنگی یا نهاد فرهنگی بیش از اینکه به مسایل کوتاه‌مدت بپردازد و موانع کوتاه‌مدت را رفع کند، باید بلند مدت فکر کند. این نقیصه جدی ماست و نمی‌دانیم برای سال‌های آینده قرارست چه کنیم. شاید بهترست بگویم که تنها به دنبال برگزاری جشنواره‌های مختلف هستیم و به موارد دیگر به صورت عمقی فکر نمی‌کنیم.

میز نقد سینمای جهان بخش دیگر برنامه بود که آرش خوشخو و محمدرضا مقدسیان به گفتگو درباره فیلم سینمایی «باردو» پرداختند.

آرش خوشخو ابتدا بیان کرد: این اثر که به مساله مهاجرت و هویت فرهنگی و تاریخی می‌پردازد، برای ما مانوس است. «باردو» که فیلمبرداری بسیار خوب و میزانسن‌های تمیزی دارد که باعث شده است چشم‌نواز باشد، قصد دارد بگوید ریشه‌ها، خاک، تاریخ، غرور ملی و... مهم هستند.

در ادامه برنامه نقدسینما، خوشخو تاکید کرد: فیلم «باردو» به نظر من مهندسی شده و تصاویر‌ ارایه شده قابل پیش‌بینی هستند. به نظر من خلاقیت هنرمندانه کارگردان و نبود کشف و شهود باعث این اتفاق شده است. فیلم در جامعه منتقدان جهانی اثر متوسط ارزیابی شده است و به نظرم دلایل محکمی دارد.

در ادامه محمدرضا مقدسیان عنوان کرد: این اثر، بهترین فیلم کارگردانش نیست اما من «باردو» را دوست دارم و برایم جای تعجب داشت که درباره آن حرف زده نمی‌شود. اگر به این مساله توجه کنیم که فرم برای کارگردان مهم است، به لحاظ فیلمنامه نیز موفقیت‌هایی کسب کرده است. این اثر به نظر خیلی شخصی‌ست و شاید حیرت‌انگیز نباشد اگر مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وی خاطرنشان کرد: فیلمساز در این اثر به گذشته خود بر‌می‌گردد و جریان سرمایه‌داری را نقد می‌کند. کارگردان «باردو» فیلمساز مهمی‌ست و ادعا می‌کنم‌ این اثر جزو ۱۰ فیلم برتر سال است. قبول دارم که ایناریتو بعد از سه فیلم اولش به سمت فرم حرکت کرد اما این فیلمساز با بازی‌های فرمی سعی می‌کند قصه‌های ساده را جدیدتر و جذاب‌تر بیان کند. خط سیر تحول شخصیت نیز در این اثر بسیار واضح است.

مافی در پایان خاطرنشان کرد: نقطه قوت کارگردان در سه اثر اولش این است که روایت پست مدرن را در روزگاری که در حوزه هنر محل بحث بود، معنادار کرد اما بعد از اسکاری که فیلمش گرفت، به اون گفتند از اصل خودش جدا شده است. ۷ سال طول کشید که او «باردو» را بسازد که فیلمی بسیار شخصی‌ست.