روحانیت باید مُعرف اسلام با محتوای فاخر در فضای مجازی باشد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد همکاری‌ها؛ «با حرف نو، بیان نو و منطق نو، با جوانان گفت‌وگو و گره‌های ذهنی آن‌ها را باز کنید البته در برابر شبهاتی هم که پاسخ آن‌ها را نمی‌دانیم بگوییم نمی‌دانم یا باید بررسی کنم. از شبهه هم نباید رنجید و همچنانکه مرحوم شهید مطهری خودش شبهه و پاسخ آن را کشف می‌کرد، باید برای مواجهه با شبهه آماده شد.»

جملاتی که در بالا خواندید، بخشی از بیاناتِ مقام معظم رهبری (مدّ ظله العالی) در دیدار با اعضای خبرگان رهبری در چهارم اسفندماه ۱۴۰۱ است.

حال باید دید علتِ این تاکید بر لزوم ارتباط علما با جوانان چیست و چه عواملی این ارتباط را تقویت و چه تهدید می‌کند. برای بررسی این موارد، پای صحبت‌های حجت الاسلام حمید نیکزاد، مشاور وزیر آموزش و پرورش و دبیر ستاد همکاری حوزه‌های علیمه و آموزش و پرورش نشستیم که متن صحبت‌های او را در ادامه می‌خوانید:

مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری بر ضرورت ارتباط روحانیت و علما با جوانان و دانشجویان و نیز حضور در مراکز دانشجویی تاکید داشتند، به عنوان یک روحانی جوان که در دانشگاه و آموزش و پرورش با جوانان و نوجوانان ارتباط و معاشرت دارید این مهم چه میزان در جذب جوانان به آموزه‌های دینی کمک می‌کند؟

"جوانان"؛ ستون فقرات یک جامعه پویا، زنده و بالنده هستند و کوچکترین غفلت از این گنجینه گرانبهاء موجب خسارت‌های جبران‌ناپذیر می‌شود بر این اساس اگر نیم‌نگاهی به سیر تاریخی اسلام و رهاوردهای مبارک آن داشته باشیم، درمی‌یابیم بسیاری از پیروزی‌ها و فتوحات اسلام در عرصه‌های مختلف در طول تاریخ، مدیون حضور جوانان باانگیزه در رکاب پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت علیهم السلام بوده است.

یکى از رازهاى بزرگ موفقیت پیامبر (صلى الله علیه وآله) در پیشبرد اسلام این بود که در تمام اقشار و طبقات مردم به ویژه در قلب جوانان جاى گرفته و سخت به این قشر علاقه‌مند بودند، آن‌ها را دوست مى‌داشتند و به طور جداگانه نیز حالشان را جویا مى‌شدند.

قرآن کریم در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران فرایند ارتباطی پیامبر اسلام را اینگونه تعریف کرده‌اند:

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِینَ

[ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می‌شدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن، و برای آنان آمرزش بخواه، و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد.

در همین راستا رسول گرامی اسلام(ص) در جمع جوانان مى‌نشست، به ایشان محبت می‌ورزید و با آنان سخن مى‌گفت، دلسوز آنان بود و با آنکه به علوم عالم احاطه داشت ولی در امور از آن‌ها مشورت می‌گرفت‌. برای دیگران خصوصا جوانان شخصیت خاصی قائل بود، همین برخوردهاى زیبا و منحصر به فرد پیامبر(ص) بود که باعث شد جوانان به رسول خدا عشق بورزند و جان خود را فداى حضرت کنند.

در بسیارى از جنگ‌ها جوانان فرماندهی یا پرچمداری لشگر اسلام را به عهده داشتند. گاهى نیز همین جوانان نماینده ویژه پیامبر (صلى الله علیه وآله) بودند تا به مردم قرآن و معارف اسلامى بیاموزند و همین جوانان بودند که از طرف پیامبر (صلى الله علیه وآله) به عنوان استاندار، فرماندار و قضات در بلاد تعیین مى‌شدند.

در جریان پیروزی انقلاب اسلامی هم اخلاق پیامبرگونه امام خمینی رضوان الله تعالی علیه با جوانان؛ هیمنه رژیم طاغوت را شکست و هم‌اینک نیز جوانان هستند که از آرمان های انقلاب پاسداری می‌کنند. دشمن نیز به درستی فهمیده است اگر بخواهد ضربه بزند، باید بین جوان، دین و روحانیت فاصله بیاندازد و اینکه مقام معظم رهبری مدظله العالی در نشست حساس و با اهمیت اعضای مجلس خبرگان رهبری چنین مساله‌ای را مطرح می کنند به خاطر آن است که دست دشمن را خوانده‌اند و این به منزله هشدار به روحانیت است که مواظب باشیم از این امر مهم غفلت نکنیم تا دشمن به جوانان پاتک نزند.

مقام معظم رهبری روی حرف نو، بیان نو و منطق نو تاکید دارند، شما این موارد را چگونه تشریح می‌کنید؟

حضرت امیرالمومنین علیه السلام در روایت زیبایی این مساله را گوشزد فرموده‌اند و تاکید رهبر معظم انقلاب هم برگرفته از بیان نورانی حضرت است که می‌فرماید؛ لاتَقسِروا أَولادَكُم عَلى آدابِكُم فَإنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زَمانِكُم؛ آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید زیرا آنان براى زمانى غیر از زمان شما آفریده شده‌اند. (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج۲۰، ص۲۶۷)

بر این اساس یکی از رموز موفقیت اثرگذاری در ذهن جوان و نوجوان شناخت شرایط زمان و مکان است که او در آن قرار دارد، ما باید بپذیریم جوان امروز ذهنی مملو از سئوالات متعددی دارد و برای یک به یک آن‌ها در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات پاسخ و دلیل محکم می‌خواهد. هرگونه طرد جوان و نوجوان و متهم کردن او مثلا به شست‌وشوی مغزی بدون ارائه راهکار برون‌رفت از شبهه؛ جوان را در زمین دشمن اسیر خواهد کرد.

امروز روحانیت در فضای مجازی که به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی فضای حقیقی است نیازمند شناخت دقیق از آن و نیز سواد رسانه در اشکال مختلف برای تولید محتوای فاخر و معرفی اسلام رحمانی است البته نشست و برخاست علماء و روحانیون دارای نفوذ کلام و حضور آنان در جمع جوانان و شنیدن دغدغه‌ها و احیانا اطلاع از مشکلات جوان کمک شایانی خواهد کرد تا روحانی را به عنوان پدر معنوی و ناجی مشکلات برای رسیدن به نقطه مطلوب بشناسد.

به هر تقدیر اگر به شبهات مردم عموما و به سئوالات و شبهات جوانان خصوصا، به صورت مستدل، مستند و منطقى در زمان مناسب پاسخ داده نشود، زمینه فراهم مى‌شود تا دشمنان ما شخص و شخصیت آنان را به خدمت بگیرد. بعد آن هزینه و انرژی ۱۰ برابری لازم است تا بتوانیم به نقطه مطلوب برسیم.

علماء و روحانیت چگونه می توانند با جوانان آنگونه که رهبری تاکید دارند ارتباط برقرار کنند؟

نهاد روحانیت به عنوان مروج امور دینی مردم باید به سیره و سنت پیامبر اسلام (ص) و حضرات معصومین علیهم السلام جامه عمل بپوشد، هرجا طبق این اصول عمل کردیم با اقبال مردم به آموزه‌های دینی مواجه شدیم. اگر خدای نکرده به سمت نگاه از بالا به این قشر بیاندیشم، ضد تبلیغ می‌شود، چون روحانیت نماد دین است.

خلاصه مطلب یعنی اینکه ابتدا تربیت شویم و سپس در راستای تربیت نسل جوان که مستعد است تلاش کنیم. از هیچ فرصتی فروگذار نباشیم چون دشمن ما از تمام فرصت‌ها برای ربودن فکر و اعتقاد جوان ما استفاده می‌کند.

به عنوان مثال ما باید به فرصت‌هایی که در عرصه ملی و بین‌المللی در میادین مختلف علمی، ورزشی و حتی هنری برای جوانان پیش می‌آید با دید مثبت و تبدیل به احسن نگاه کنیم. اتفاقا اولین گروهی باشیم که به جوان مدال‌آور این کشور تبریک گفته و حمایت کنیم. دقیقا کاری که مقام معظم رهبری در مواجهه جوانان در میادین مختلف انجام می‌دهند و علاوه بر پیام، حضوری آنان را مورد تفقد قرار می‌دهند، نمونه آن نشست‌های سراسر محبت و مهروزانه معظم له با هنرمندان، شعرا، ورزشکاران و قشرهای مختلف دانشجویی با هر گرایش سیاسی است. البته ایشان نمی‌توانند به تنهایی بار این ارتباط و تعامل را به دوش بکشند و سایر علما نیز باید در عرصه مهم ارتباط موثر با جوانان فعال باشند و از هر موقعیتی در مدرسه تا دانشگاه و سایر موقعیت‌ها بهره ببرند تا مبین معارف ناب اسلامی باشند.

سیره اهل بیت علیهم السلام و سبک زندگی ایشان نمونه‌های زیادی ثبت شده است که در جمع‌های ورزشی و مسابقات، همواره جوانان را مورد تفقد قرار داده و از این فرصت برای جذب آنان به اخلاق اسلامی استفاده کرده‌اند. از امام صادق (علیه السلام ) نقل است روزى پیامبر (صلى الله علیه وآله) بر گروهى گذر کرد در حالى که سنگى از جایى بلند مى‌کردند و زورآزمایى مى‌کردند، پیامبر اسلام (ص) لحظاتى در کنار آن ها ایستاد و فرمود: براى چه چنین مى کنید؟ در پاسخ گفتند: مى خواهیم ببینیم کدام یک از ما قوى تر است، پیامبر (صلى الله علیه وآله) فرمود: آیا شما را خبر دهم که کدام یک از شما نیرومندتر است؟ گفتند: آرى رسول الله. پیامبر فرموند: قوى‌ترین شما کسى است که اگر از چیزى خوشحال شد و شادمان گشت، این شادمانى او را به باطل و گناه نکشاند و اگر از چیزى خشمگین شد وى را از حق دور نسازد..." روضة الواعظین ، ج ۲، ص ۳۷۹"

چه خلائی موجب شده تا میان علمای دینی با برخی از افراد در نسل جدید فاصله بیافتد؟ برای پر کردن این خلا چه باید کرد؟

برنامه‌ریزی برای جوانان باید جوری باشد که در طول زندگی آن‌ها جاری و اثرگذار باشد نه فقط در عرض زندگی آن‌ها، اگر اینطور برنامه‌ریزی کردیم جوان ما در شرایطی که حتی دسترسی به علما و برخی معارف ندارد. چون اصول را یاد گرفته در دام دشمن اسیر نمی‌شود. دشمن روی رسانه، موسیقی، بازی‌های رایانه‌ای، ورزش، هنر و... که در طول زندگی جوان جریان دارند سرمایه‌گذاری کرده است ولی ما کوتاهی کرده‌ایم.

حقیقتا باید اذعان کنیم در خصوص تهاجم و شبیخون فرهنگی و رسانه‌ای که مقام معظم رهبری از دهه هفتاد تاکنون گوشزد کردند و هشدار دادند غفلت کردیم، در این خصوص آتش به اختیار عمل نکردیم. روحانیت در این سال‌ها به جای اهتمام به نظریه‌پردازی و مطرح کردن تئوری، باید به طور جدی در بین جوانان و نوجوان طبیب دوار با نگاه به نسل نو و شرایط زمان قرار می‌گرفت.

رهبری سالیان پیش بحث هجرت علمای صاحب نام و نشان را به شهرها را مطرح کردند، آن زمان خطر این فاصله را پیش‌بینی کرده بودند که در همان دهه هفتاد هجرت طلاب جوان را به دنبال داشت و در جای خود قابل تقدیر و موثر بود، اما اگر طبق سیره سلف حوزه، روحانیت درمراکز استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق گوناگون عالمان آگاه به زمان مستقر می‌شدند و برای مردم پدری می‌کردند اکنون شاهد این فاصله نبودیم. برای پر کردن این خلاء، حوزه و روحانیت علاوه بر فعالیت‌ها و تحولات شگرفی که در چند دهه اخیر شاهد آن هستیم، باید حضور ملموس در بین مردم و رتق و فتق امور دینی مخصوصا جوانان را پیامبرگونه جدی بگیرد، اگر چنین شد، فاصله‌ها بسیار کم خواهد شد. کاری که رسول گرامى اسلام در طول سالیان نبوت خود، در تمام دوران عمر پربرکت خویش با قشرجوان داشت حتى نسبت به برخى جوانان غیرمسلمان نیز عنایت ویژه داشت به گونه‌اى که آن‌ها را متمایل به اسلام مى‌کرد. گاه که برخى از آنان را نمى‌دید تفقد می‌کرد و به سراغشان مى‌رفت. نقل است نوجوانى یهودى در مدینه همواره به حضور رسول خدا (صلى الله علیه وآله) مى آمد؛ به حدى که رابطه اش با آن حضرت خصوصى شده بود و پیامبر او را براى پیام‌رسانى به اطراف مى فرستاد، حکایت مفصل است تا اینکه وقتی این جوان یهودی مریض شد و از دنیا رفت شخص پیامبر بر بالینش شهادتین را خواند و مسلمان از دنیا رفت.( مشکاة الانوار، ص ۳۹۲)

لذا مهمترین و کاربردی ترین راهکار برای جذب جوان امروزی، حضور روحانیت در جمع جوانان و تبیین آموزه‌های زلال اهل بیت علیهم السلام البته همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند در قالب نو و بیان نو با بهره‌گیری از برنامه‌ها و رسانه‌های نوین است.