«ناکامی بهینه» یکی از مهم‌ترین روش‌های تربیت فرزند است

حجت الاسلام والمسلمین حسن فاضلی ورزنه، مشاور خانواده در گفت‌و‌گو با پانا عنوان کرد: امروزه تربیت فرزند و تربیت نسل توحیدی و دینی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین در عصر جدید است که بدون آموزش و بالا بردن سطح آگاهی و کسب مهارت این امر مهم میسر نمی‌شود و هیچ جایگاهی مناسب‌تر از خانواده برای تربیت فرزند وجود ندارد و هیچ ارگان و نهادی نمی‌تواند جایگزین خانواده در امر تربیت و به ثمر نشستن عصاره زندگی یعنی فرزندان شود.»

وی افزود: «در بحث خانواده ما با سه رویکرد و سه نوع خانواده رو به رو هستیم.1.خانواده مستبد وخودکامه: در این خانواده ها مقررات بسیار سخت گیرانه و خشک وجود دارد و در صورت تخطی از امر والد به شدت مورد مواخذه و تنبیه، حتی تنبیه بدنی قرار می گیرند. در این خانواده ها از آزادی عمل برای فرزند خبری نیست و در تصمیم گیری ها مشارکت داده نمی شود و نه تنها به نظر او اهمیتی داده نمی شود، بلکه در هنگام نظر دادن بچه را دچار« ناکامی شدید» می کنند. نتیجه چنین خانواده ای تربیت فرزندانی با احساس حقارت بالا، وابسته ، دارای عزت نفس واعتماد به نفس پایین، گوشه گیر و در معرض آسیب های مختلف بالاخص آسیب های جنسی قرار می گیرد. 2.خانواده سهل گیر: در این خانواده که دقیقا مقابل خانواده مستبد و خودکامه قرار می گیرد، فرزند دارای آزادی عمل بیش از اندازه است و به تعبیری والدین تسلیم خواسته های فرزندانشان هستند. این فرزندان مزه ناکامی و محرومیت را نمی چشند و در زندگی خود «نه شنیدن» را تجربه نمی کنند. خانواده های مداراگر و سهل گیر فرزندانی پرتوقع، بی مسئولیت، لوس و نازک نارنجی، پرخاشگر با آستانه تحمل پایین با وابستگی شدید تحویل اجتماع می دهند که در مدرسه و دانشگاه و زندگی به دلیل رشد عاطفی و اجتماعی پایین با مشکلات عدیده روبه رو می شوند و به دلیل زودرنجی زیاد و برآورده نشدن خواسته هایش که با مقاومت اجتماع روبه رو شده است، منزوی شده و در آینده احتمال بزهکاری آنها بسیار است. 3.خانواده مقتدر و منطقی: در این نوع خانواده در کنار احترام و محبت به فرزندان خود (البته بدون افراط و تفریط‌)‌، همیشه اصل بر کرامت انسانی فرزندان دانسته شده و تحت هیچ شرایطی شخصیت فرزند خود را با تنبیه، تهدید، تمسخر و تنبیه نمی شکنند، چرا که معتقدند شکستن شخصیت همانند شکستن لیوان بلوری است که پس از به هم چسباندن دیگر مثل اول نخواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین فاضلی ادامه داد: در خانواده مقتدر برای همدیگر وقت می‌گذارند، با هم گفتگوی منطقی و مستدل انجام می دهند، فرزندان خود را در تصمیم گیری ها و نظرسنجی ها مشارکت می دهند و نتیجه چنین فرزندانی نیز غالبا فرزندانی رشد یافته در زمینه فکری و عقلی، عاطفی و اجتماعی و اخلاقی و معنوی است.»

این مشاوره خانواده خاطر نشان کرد: «پس از شناخت انواع خانواده ها و مدل های مختلف سبک فرزندپروری همیشه بیان این نکته حائز اهمیت است که پیشگیری از آسیب بر درمان مقدم است. در خانواده مستبد، فرزند در اغلب اوقات در برابر خواسته‌هایش ناکام می شود و مکررا با «نه» رو به رو می شود. مثلا نوجوان درخواست خرید دوچرخه را دارد. پدر می گوید که مگه پدر من برای من دوچرخه خرید؟ من پول ندارم و تو هم باید برای رسیدن به دوچرخه سخت کار کنی و با پول خودت آن را بخری.»

وی تصریح کرد: «در خانواده تسهیل گر که همه چیز برای فرزند آماده بوده و معتقدند که فرزند نباید ناکامی را تجربه کند، هنگامی که فرزند درخواست خرید دوچرخه را دارد والدین ممکن است احسن آن را مثلا برایش موتور خریداری کنند که مسلما هر دو رویکرد اول و دوم دارای آسیب هایی است، اما خانواده منطقی و مقتدر در برابر خواسته های فرزند خود از روش «ناکامی بهینه» استفاده می کنند، به این معنی که شرایطی را برای فرزند فراهم می کنند که فرزند ناکامی را به گونه‌ای تجربه کند که این ناکامی باعث رشدش در همه زمینه ها شود، بدون اینکه منجر به خورد شدن شخصیتش شود و هویتش و خود پنداره اش را دچار خدشه کند. در مثال خرید دوچرخه، والدین مقتدر به او می گویند مثلا مقداری را ما به تو کمک می کنیم و بقیه را هم خودت با پول تو جیبی هایت تهیه کن. در اینجا فرزند می فهمد که همه چیز و در لحظه نباید برایش آماده باشد، معنای ذخیره کردن و آینده نگری را متوجه می شود و دیگر برکات و رشدها که در این سطور نمی گنجد واین معنای ناکامی بهینه ای است که باعث رشد همه جانبه فرزندان می شود.»