شجاعی طباطبایی: کاریکاتور ایرانی از مطبوعات حذف شد و در دنیادیده شد

دوران رونق کاریکاتور در ایران با آغاز انقلاب اسلامی شکل گرفت. در این دوره بیشتر نشریات و روزنامه‌ها، کاریکاتورهایی را با موضوع شاه و اطرافیان او منتشر می‌کردند. پس از پایان جنگ و در دهه‌ی ۷۰ تحول بزرگی در این هنر به وجود آمد و نشریاتی آغاز به کار کردند که منحصراً جنبه‌ی طنز داشتند که کاریکاتورها سهم مهمی در تصویرسازی آن‌ها داشتند. از این نشریات می‌توان به «گل‌آقا»، «کیهان کاریکاتور» و مجله‌ی «طنز و کاریکاتور» اشاره کرد.
کاریکاتور جایی در مطبوعات ایران ندارد
«مسعود شجاعی طباطبایی»، کارتونی است ایرانی در گفت‌وگو با پانا با اشاره به اینکه کاریکاتور جایگاه خودش را در مطبوعات پیدا نکرده است، عنوان کرد: «متاسفانه کاریکاتور در مطبوعات ایران جای خودش را پیدا نکرده و کاریکاتوریست‌ها مهجورترین افراد در جامعه هنری‌اند. اساساً در مطبوعات، مدیران فرهنگی ما چندان قائل به مبحث کاریکاتور نیستند. ازاین‌جهت به‌راحتی رسانه‌ها سرویس کارتون شان را حذف می‌کنند، آن‌هم در شرایطی که جذاب‌ترین بخش آن رسانه‌هاست.»
وی افزود: «ببینید چند درصد از رسانه‌ها از کاریکاتور به‌صورت ثابت در رسانه‌شان استفاده می‌کنند و اصلاً فضای ثابتی برای این مهم در نظر می‌گیرند.»
حق‌الزحمه کارتونیست ها در ایران وحشتناک است
شجاعی طباطبایی با اشاره به دستمزد کارتونیست ها در ایران عنوان کرد: «حق‌الزحمه‌ها واقعاً وحشتناک است. جدای از این موضوع گاهی با مباحث غیراخلاقی هم روبرو می‌شویم یعنی از کاریکاتور بعضی کارتونیست ها بدون اجازه استفاده می‌شود و تازه امضای فرد را هم حذف می‌کنند و گاهی روی آن کار دست هم می‌برند.»
ایرانی‌ها در کارتون نمایشگاهی دنیا، حرف اول را می‌زنند
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری با اشاره به اینکه کارتونیست های ایرانی در خارج از ایران رشد چشمگیری کرده‌اند، گفت: «کارتونیست ها در داخل ایران واقعاً مظلوم هستند اما در عرصه بین‌الملل موضوع تفاوت دارد. در جهان در عرصه کارتون نمایشگاهی، بچه‌های ما حرف اول را می‌زنند و بهترین‌اند و جزو سه کشور اصلی در دنیا به‌حساب می‌آیند. کارتونیست های ایرانی جایزه‌های اصلی را درو می‌کنند.»
وی افزود: «از حدود ۱۵۰ مسابقه بین‌المللی که در سال برگزار می‌شود، هنرمندهای ایرانی تقریباً به‌طور متوسط یکی از جایزه‌های اصلی را از آن خود می‌کنند.»
کارتونیست پولش نمی‌رسد اثرش را به خارج از کشور ارسال کند
شجاعی طباطبایی با اشاره به مشکلات هنرمندان کارتونیست ایرانی برای ارسال آثارشان به خارج از کشور، اظهار کرد: «متأسفانه کاریکاتورهای جشنواره‌ای بازهم مورد عنایت مسئولین نیست یعنی کارتونیستی که در کارنامه‌اش حدود ۲۰۰ جایزه بین‌المللی دارد بازهم برایش شرایط تسهیل نمی‌شود و درنتیجه شرایط اقتصادی‌اش اجازه نمی‌دهد کاریکاتورش را به‌راحتی به کشورهای دیگر ارسال کند.»
طباطبایی با اشاره به شرایط اقتصادی ناخوشایند هنرمندان در این روزها گفت: «هنرمندان به لحاظ معیشتی مشکلات جدی دارند. درواقع برای ارائه کارشان به مطبوعات فرصت کمتری دارند و ناچار می‌شوند سراغ نمایشگاه بین‌المللی بروند و انصافاً بسیار خوب عمل کرده‌اند اما در شرایط فعلی اقتصادی در آن بخش هم باز دچار مشکل شده‌اند. هنرمندی داریم به نام آقای «سعید صادقی» از جهرم که ۲۰۰ جایزه بین‌المللی در کارنامه‌اش دارد اما برای ارسال کارش به خارج از کشور مصائب زیادی دارد.»
نیم میلیون تومان هزینه ارسال یک کارتون به خارج از کشور
وی عنوان کرد: «آقای وزیر ارتباطات لطف کردند و قیمت محموله‌های بین‌المللی را چند برابر کردند و آقای وزیر ارشاد هم هیچ عنایتی به این هنرمندها ندارند، درنتیجه این هنرمندها حتی برای ارسال هنر کارتونی‌شان به خارج از کشور با هزینه زیادی روبرو می‌شوند. ارسال یک کارتون به خارج از کشور حداقل نیم میلیون تومان هزینه دارد و هرروز شرایط بدتر می‌شود.»
شجاعی طباطبایی عنوان کرد: «در مطبوعات که برای کاریکاتور جایگاه درست و درمانی تعریف‌نشده و در بین‌الملل هم که بچه‌ها روزبه‌روز کارشان سخت‌تر می‌شود. این جدای از مشکلاتی است که امور خارجه می‌توانست کمک کند تا جایزه‌ها به‌موقع دست بچه‌ها برسد و همه‌چیز دست‌به‌دست هم داده‌اند تا کاریکاتور آن‌گونه که باید دیده نشود.»
نشریات کاریکاتوری یکی‌یکی بسته شدند
مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری با اشاره به بسته شدن نشریات تخصصی کاریکاتور اظهار کرد: «خیلی از نشریات کاریکاتوری یکی‌یکی بسته شد. برای مثال، نشریه تخصصی «کیهان کاریکاتور» را داشتیم و نشریه تخصصی بسیار قوی بود. در سال ۹۱ حدود ۱۲ هزار نفر مشترک داشتیم و تعطیل شد. در مورد نشریه «گل‌آقا» که خود آقای صابری به این نتیجه رسید که حمایت نمی‌شود و تعطیل شد. متأسفانه گل‌آقای بچه‌ها را هم که کاری جلو نبرد و تعطیل شد.»

وی افزود: «الآن آقای جواد عصاری با بدبختی و گرفتاری و قرض و عشق و علاقه یک نشریه «طنز و کاریکاتور» را دارد که آن‌هم باید ماهنامه باشد که می‌شود فصلنامه یا حتی گاه‌نامه و دوماِ نامه و گاه‌گاه نامه و اگر کسی نشریه درمی‌آورد واقعاً برایش به لحاظ مادی برگشتی ندارد.»
دوسالانه کاریکاتور شش سال است برگزار نمی‌شود
مسعود شجاعی طباطبایی با اشاره به اینکه ارشاد از هنر کاریکاتور حمایتی نمی‌کند، اظهار کرد: «مشکل این است که ارشاد وظیفه‌اش حمایت از هنرهاست اما حمایت نمی‌کند. ما دوسالانه کاریکاتور داشتیم که اکنون شش سال است برگزار نمی‌شود و این یعنی ارگان متولی حمایت نمی‌کند. اتفاقات تلخی در حال رخ دادن است که باید آسیب‌شناسی شود.»
اوضاع کاریکاتور مانند زبانش تلخ است
این کارتونیست ایرانی با اشاره به تلخی زبان کاریکاتور گفت: «کاریکاتور زبانش تلخ است و وضعیت فعلی‌اش به همان زبانی است که بیان می‌شود. «کیومرث صابری» مشاور آقای رجایی در آن دولت بود و توانست کار بزرگی انجام دهد و طنزپردازها را کنار هم جمع کرد ولی متأسفانه کار به‌جایی نرسید. این‌ها تلخ است.»
شجاعی طباطبایی با اشاره به اوج و شکوفایی کاریکاتور در دهه هفتاد، اظهار کرد: «اوج و شکوفایی کاریکاتور متعلق به دهه هفتاد است که چند نشریه تخصصی درمی‌آید، ازجمله نشریه تخصصی «طنز و کاریکاتور» و «گل‌آقا» که مخاطب دارد. حذف موضوع کارتون در رسانه‌ها اقدام عجیبی است.»
بستر ارائه کاریکاتور باید به‌روز شود
شجاعی طباطبایی با اشاره به زمینه به‌روز شدن ارائه کاریکاتورها گفت: «گروه‌های مختلفی در حال گسترش فعالیت کاریکاتور در فضای مجازی هستند و با اسامی مختلف در فضای مجازی کار می‌کنند. کارهایی در اینستاگرام و این‌ها انجام می‌شود، اما نیاز به حمایت است.»
وی افزود: «نشریه‌ای مثل نیویورک‌تایمز ۱۷۰ سال است درمی‌آید و ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تیراژش است. علی‌رغم اینکه این روزها کاغذ کمتر مصرف می‌کند اما همچنان درآمد نجومی دارد. آن‌ها چه کرده‌اند که به این خروجی می‌رسند؟ در آمریکای جنوبی و برزیل نشریات واقعاً پرتیراژ هستند، البته که به فضای مجازی آمده‌اند و خریدوفروش در این فضا رادارند. به‌جز این موارد از بازی و جدول هم می‌توانند درآمد داشته باشند.»
جای خالی آژانس کاریکاتور در ایران
طباطبایی با اشاره به اهمیت داشتن آژانسی برای ارائه کاریکاتور اظهار کرد: «همه دنیا آژانس‌های عکس‌دارند و هرنوع عکسی بخواهید می‌توانید بخرید. آژانس کاریکاتور هم می‌توانست بسیار اثرگذار باشد و آثار کاریکاتور یک هنرمند را خریده و یک‌دفعه در صد نشریه منتشر می‌کنند و به ازای هر نشریه‌ای که چاپ کند به هنرمند پول می‌دهند، مشخص است که برای هنرمند تا چه اندازه به‌صرفه است.»