خشونت پنهان کرونا علیه کودکان

گلستان(پانا) - بیش از یک سال از ورود ویروس کرونا به کشور می گذرد و تمام جهان را برای جلوگیری از انتشار بیشتر و کشف راه های مقابله با آن به تکاپو انداخته است. ضربه بزرگی به دنیا وارد کرده و اقتصاد بسیاری از کشورها را روی انگشت خود می چرخاند و همچنان میهمان ماست.

شیوع ویروس کرونا، خسارات زیادی به آموزش عالی در سراسر جهان وارد کرده است. کاهش تعداد دانشجویان بین‌المللی، کاهش بودجه‌های تحقیقاتی و اخراج نیروی کار از پیامدهای کووید۱۹ در دانشگاه‌ها است. تعطیلی مسابقات مختلف ورزشی نیز موجب شده تا از این ویروس به عنوان یکی از مهمترین پدیده‌های جهان یاد کنند. همچنین مشکلات روحی بسیاری را به‌دلیل قرنطینه های پی در پی ایجاد کرده است.

همه گیری ویروس کرونا و تعطیلی اجباری آموزش‌ها و سوق دادن مدارس به سمت آموزش غیرحضوری در روزهای آخر سال ۹۸ و حضور پر رنگ آن در سال تحصیلی جاری به مجموعه نظام آموزشی و در کنار آن معلمان و دانش آموزان شوک وارد کرد.

با شروع سال تحصیلی جدید، بیشتر اولیا تمایلی به بازگـشایی مدارس نداشتند و تدریس در شبکه شاد و فضای مجازی را به حضور دانش آموزان در مدرسه ترجیح می دادند و از این امر رضایت داشتند که فرزندشان از ویروس کرونا در امان است.

بی تردید آماده سازی خانواده ها و دانش آموزان برای آموزش مجازی و آنلاین با توجه به شیوع گسترده ویروس کرونا ضرورتی بود که باتوجه به مشکلات موجود فراموش شد.

آموزش مجازی بر دانش آموزان ابتدایی بیشترین تأثیر منفی را داشته است

اما حالا بسیاری از والدین بر این باورند کرونا و آموزش غیرحضوری بیشتر در دانش‌آموزان ابتدایی اثر گذاشته و با توجه به تغییر کتابها و تخصصی بودن آنها اغلب والدین نمی توانند آنگونه که باید در یادگیری دروس به آنها کمک کنند.

محروم ماندن دانش آموزان از فضای شبکه شاد و تلاش برای یادگیری، زندگی دسته جمعی و عدم حضور در اجتماع از دیگر مشکلاتی است که آموزش غیرحضوری برای دانش آموزان ایجاد کرده است.

«خانواده‌ها از درون دچار بی برنامگی شده و با عدم مدیریت زمان، حتی دچار غفلت در مورد تربیت فرزندانشان در خصوص سواد رسانه‌ای شده‌اند.» این را معاون فرهنگی- تربیتی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان به پانا گفت و ادامه داد: «چون برخی از دبیران در ساعاتی از شب تدریس می‌کنند و حتی روزهای تعطیل امتحان می‌گیرند، دانش آموزان ناچار می شوند شب هم از گوشی استفاده کنند. از طرفی شاغل بودن مادر و استفاده دانش آموز از گوشی مادر، مشکل دیگری است که باید به آن تاکید کرد.»

وی تاکید کرد: «اگر همه آموزش ها از طریق صدا و سیما انجام می‌گرفت عادلانه تر بود و بدین گونه شد که رایزنی‌های مدیران آموزش و پرورش و صدا و سیما، برنامه‌های آموزشی را از طریق شبکه‌های استانی، پخش شد.»

این مسئول اتحادیه انجمن اسلامی دانش آموزان معتقد است: «با حضور کرونا، سبک زندگی و آموزشی کودکان به یکباره تغییر کرد، از شور و هیجان و جنبه سرگرمی مدرسه و بازی با دوستان کم شد و جنبه کاملا جدی و آموزشی مدرسه بدون آماده بودن زیرساخت های آن به خانه انتقال داده شد. آن هم به صورتی که آموزش پر هزینه تر و هزینه تامین گوشی هوشمند و تبلت و اینترنت به عهده خانواده ها نهاده شد. در چنین وضعیتی علاوه بر نامانوس بودن شیوه آموزش مجازی، مشکلاتی اعم از ناتوانی در تامین ابزار آموزشی که به یکباره گران قیمت شده بود، بار روحی و روانی بیشتری بر کودکان و خانواده ها وارد کرد. به عبارتی می توان گفت بچه ها و خانواده ها در سایه کرونا با شکافی به نام شکاف دیجیتال که به خصوص بعد از شیوع کرونا بیشتر شده است وارد جدالی نابرابر شدند. جدالی که خود نمادی از خشونت پنهان کرونا بر کودکان به شمار می رود.»

در گفت و گو با برخی والدین نیز بر این نکته تاکید می شود که هنگام انتقال مفاهیم و محتواهای آموزش مجازی به فرزندان خود، در اغلب موارد همراه با تنش و مشکلاتی می شود که یا به علت طولانی بودن کلاس های مجازی، کودکان خسته می شوند، یا از طرفی مشکلاتی که مربوط به سرعت اینترنت است، برای دانش آموزان ایجاد می شود.

بنا بر اظهارات مادر یکی از کودکان دبستانی «گاه والدین، برای همراهی فرزندشان در فراگیری مفاهیم آموزشی به کودکان عصبانی می شوند و یا تکرار چندین باره یک محتوای آموزشی را انجام می دهند تا دانش آموز بتواند در مدت زمان مشخص شده پاسخ را ارائه دهد، اما او را عصبی می کند و باعث می شود تا الفاظی به کار ببرد که باعث کاهش اعتماد به نفس کودک و در مواردی منجر به گریه کودک شود.»

مادر دیگری بیان کرد: «بارها پیش آمده است که حین ضبط صدا یا فیلم از کودک به منظور تهیه پاسخ سوال های آنلاین کلاس های مجازی به علت عصبانیت و تلاش برای ارائه فیلم و پاسخی بی نقص، همان فیلم را با چشمان پر اشک و صدای پر بغض کودک گرفته است و چقدر خودش هم بعدا از ایجاد چنین وضعیتی دچار عذاب وجدان شده است ولی در آن لحظه تمام تلاش او متمرکز بر گرفتن پاسخ صحیح است تا در مقایسه با کودکان دیگر بازخورد منفی نداشته باشد.»

این مادر اضافه کرد: «به عبارتی چون پاسخ ها در گروه و در انتظار سایر بچه ها عنوان می شود، والدین ممکن است حساسیت زیادی داشته باشند که همه پاسخ ها بی نقص باشد و برای اینکه به زعم خود کودک آنها دچار سرخوردگی نشوند، فشار و تنش مضاعفی بر کودک وارد می آورند.»

ترکارانی در این رابطه گفت: «درصدی از خانواده ها با مشکل اقتصادی تامین گوشی هوشمند برای فرزندان و نبود پوشش ارتباطی اینترنت مواجه هستند. این خانواده ها روزانه با انتقادات و نگرانی های فرزندان و مقایسه خود با دیگران مواجه هستند که با ناتوانی در پاسخ به این خواسته های به جا مجبور به اعمال خشونت برای ساکت کردن کودکان هستند. این خشونت باعث ایجاد احساس نابرابری‌ در اجتماع برای کودکان می شود که منجر به ایجاد نوعی خشم و درد غیرقابل جبران در کودکان می شود.»

این پژوهشگر اجتماعی افزود: «شرایط قرنطینه و لزوم بیرون نرفتن اعضای خانواده باعث شد که تحصیل و فراغت و ارتباطات و ورزش، به خانواده ها منتقل شود. به عبارتی کلاس به خانه و خانه به کلاس منتقل شد. بار اصلی همه فعالیت ها به دوش تکنولوژی افتاد در حالیکه مدیریت تکنولوژی در دست خانواده نبود و بسیاری از خانواده ها فهمی از مدیریت فناوری و اینترنت ندارند.»

وی خاطر نشان کرد: «فرزندان ساعت های زیادی با گوشی سپری می کنند و امکان تشخیص کاذب و یا واقعی بودن آنها وجود ندارد. در صورت تشخیص نیز راه حل جایگزین وجود ندارد. تا جایی که اختلاف والدین با فرزندان بر سر کم کردن میزان فعالیت با اینترنت و امکان اعتیاد اینترنتی بچه ها به بروز تنش و اعمال خشونت بر بچه ها می انجامد.»

بحران های اقتصادی درون خانواده ناشی از تورم و بیکاری بسیاری از سرپرستان خانوار نیز باعث شده که خانواده ها در تامین نیازهای فرزندان خود با مشکل مواجه شوند و بیشترین توجه را در تامین نیازهای اولیه آنها صرف کنند، بطوریکه دیگر توان و انرژی لازم و کافی برای حل مشکلات تربیتی آنها نداشته باشند. که همین بی توجهی و ناتوانی می تواند گاه به شکل خشونت فیزیکی و یا به شکل خشونت عاطفی و دیگر آسیب های اجتماعی خود را نشان دهد.

در واقع سخت ترین کار این است که دانش آموزان را متوجه کنیم تعطیلاتی در کار نیست و باید تمام فعالیت های مدرسه خود را در منزل انجام دهند. با وجود این اتفاق و قرنطینه باید بیشتر مراقب دانش آموزان بود و فعالیت هایی انجام شود که آنهارا از فضای مجازی دور کند. می توانیم از بچه ها در کارهای منزل مثل گردگیری، آشپزی، گل کاری، ظرف شستن کمک بگیریم یا با هم کارهای مختلف مثل پازل، منچ، قصه گویی، ورزش ،کاردستی انجام بدهیم تا فرصت خالی کمتری داشته باشند و سراغ فضای مجازی نروند. البته باید تایم خالی برای تنهایی کودک هم در نظر بگیریم و دائما تمام فعالیت های او را زیر نظر نداشته باشید.

علائم افسردگی در کودکان

طبق بررسی های محققان و دانشجویان دانشگاه کمبریج بر روی 168 کودک8_12سال قبل، در حین و بعد از قرنطینه مقاله ای منتشر شد و نشان داد نسبت به قبل از قرنطینه، کودکان تمایل بیشتری برای نشان دادن علائم افسردگی دارند.

کرونا باعث شد کودکان فرصت کمتری برای بازی و فعالیت های سرگرم کننده برای بهبود خلق و خوی خود داشته باشند و همه گیری کرونا به دلیل ایجاد اختلال در زندگی روزمره، اضطراب و انزوای اجتماعی، سلامت روان کودکان را تحت تاثیر قرار داد. همچنین مراجعه به بخش اورژانس به دلیل مشکلات بهداشت روان 24% در کودکان 5_11سال و 31% در نوجوانان 12_17 سال مربوط بوده است.

طبق گزارشات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با شیوع کرونا در حوزه اشتغال هر دو سمت عرضه و تقاضای بازار تحت تاثیر قرار گرفتند.

همچنین لازم به ذکر است، کویید_۱۹ باعث تعطیلی بسیاری از مشاغل و کاهش سطح فعالیت های آنها شد و در نهایت منجر به تعدیل نیرو و کاهش تقاضای کار شد. همچنین عرضه هم کاهش پیدا کرد و چون برخی از افراد به طور مستقیم با بیماری درگیر شدند و برخی به صورت غیرمستقیم بااقدامات خودمراقبتی، ساعت کاری را کاهش دادند، در نهایت این موضوعات باعث ایجاد بحران بیکاری شد و زندگی بسیاری از خانواده های ایرانی را تحت تاثیر قرار داد.

با این شرایط خانواده ها هم پدر و مادرها و هم فرزندان اوقات تنهایی خود را از دست داده اند و با وجود تورم های موجود و آسیب دیدن اقتصاد خانواده با وجود نیازهای معمول و ناتوانی سرپرستان خانواده برای برطرف کردن آن، مشکلات روحی و روانی بسیاری را تحمل کرده اند. از سویی دیگر کودکان بدون فهم عمیق شرایط، خواسته های خود را می گویند و والدین هم به دلیل فشارهای روحی و اقتصاد ضعیف و عدم توانایی در برطرف کردن نیاز آنها به خشونت رو می آورند. البته دولت می تواند برای کاهش حتی مقدار کمی از این گرفتاری از دوش خانواده، راهکارهایی را ارائه کند که البته تا حدی با عرضه بسته های حمایتی به حال این افراد کمک شد اما پاسخگوی بسیاری از نیازها نبود. همچنین با چند پیشنهاد دیگر مثل ترویج استفاده از خرید آنلاین به جای حضوری، همکاری شرکت های بیمه با مشاغل آسیب دیده، یارانه آموزش نیروی کار می توان آسیب اقتصادی مشاغل و خانوار را کاهش داد.

کلام آخر اینکه ما به صورت ناخواسته درگیر کرونا شده ایم و بسیاری از ما برخلاف تمام تلاش هایمان نتوانسته ایم آسیب های به وجود آمده را خنثی کنیم. اما همچنان دست و پا می زنیم در دریای مشکلات و متاسفانه تعداد بسیاری از هموطنان به طوری در این دریا غرق شده اند. تک تک ما باید هوای همدیگر را داشته باشیم، باید تمام پروتکل ها را مو به مو انجام دهیم، این وظیفه همه ماست. اگر رعایت نشود یکی پس از دیگری به اعماق دریا می رویم و هیچ چیز جز یک سنگ، صرفا برای یادبود باقی نمی ماند.