یادگیری روش‌های مطالعه متناسب با نیاز دانش‌آموزان، همسو با پیشبرد اهداف کمی و کیفی آموزشی است

فرحناز حداد ماهینی؛ معاون پرورشی دبیرستان اندیشه منطقه ۱۴، با بیان اینکه روش‌های متعددی برای مطالعه صحیح وجود دارد، در گفت وگو با پانا گفت: «توجه به تغذیه، خواب و نوشیدن آب کافی و مناسب در شب‌های امتحان بسیار حائز اهمیت است. برخی افراد در طول روز مطالعه مفید و برخی شب هنگام کارایی بهتری برای مطالعه دارند. ابتدا باید توجه کرد که هر فرد از چه سیستم مطالعه‌ای استفاده می‌کند و اینگونه، زمان مطالعه مفید و مناسب را پیدا کرد. از آنجا که نمی‌توان اثر خواب مناسب را بر کسب نمره مناسب نادیده گرفت، اما نمی‌توان به طور صد درصد گفت مطالعه شب تا صبح امتحان اشتباه است. نوع مطالعه افراد با یکدیگر متفاوت است و نکته حائز اهمیت این است که دانش آموزان باید در ابتدا زمان مناسب مطالعه خود را که در آن کارایی بالایی دارند شناسایی کنند.»

وی در خصوص تأثیر تغذیه بر تقویت و عملکرد حافظه دانش آموزان عنوان کرد: «بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان گرایش خاصی به محصولات افزایش دهنده هوش یا تمرکز حین مطالعه یا ماده جادویی برای تقویت عملکرد مغز خود قبل از امتحانات دارند. زیرا سلامت مغز برای به خاطر سپردن هر گونه مسئله مهم و جدید و درک بهتر دروس اهمیت زیادی دارد. سلامتی بدن به خصوص سلامت مغز می‌تواند تأثیر بسزایی روی عملکرد تحصیلی داشته و به کسب نمرات بهتر و پیشرفت علمی کمک زیادی کند. یکی از کلید های حفظ سلامت مغز، رژیم غذایی سالم است و به نظر می رسد برخی خوراکی های خاص تأثیر خوبی روی تقویت عملکرد ذهنی به خصوص در ایام امتحانات داشته باشند.»

حداد ماهینی با اشاره به بی‌خیالی و بی‌تفاوتی برخی دانش آموزان برای درس خواندن در شب امتحان، توضیح داد: «ذهن دارای مکانیسم دفاعی برای افزایش آرامش است. در شرایط استرس‌زایی نظیر شب امتحان، برخی افراد دچار انکار و بی‌تفاوتی نسبت به امتحان می‌شوند که منشا آن به عدم مطالعه در طول سال تحصیلی و ترس از مطالعه حجم زیاد درس در شب امتحان باز می‌گردد. از این رو به طور کلی دچار انکار و بی‌تفاوتی می‌شوند تا آرامش خود را بدست آورند. در چنین شرایطی افراد بسیار به تمیزی اتاق، میز مطالعه و... اهمیت می‌دهند. دچار رفتارهای اهمال کارانه می‌شوند و به طور کلی به جز درس خواندن هر کاری انجام می‌دهند.»

این معاون پرورشی معتقد است که موکول کردن مطالعه مطالب درسی به شب امتحان، منجر به ایجاد خشم، ترس، افسردگی و حتی تنفر از آن درس و یا آموزگار می‌شود. دانش آموز در چنین شرایطی، دیگران و والدین و خود را مقصر می‌داند و عصبانی می‌شود. ترس از شکست، اشتباه کردن، قضاوت شدن، طرد شدن، از دست دادن نمره و موقعیت در او ایجاد می‌شود. به طوری که این احساسات بر روی جسم او نیز اثر گذاشته و مشکلات جسمانی نظیر مشکلات گوارشی برای دانش آموز ایجاد می‌کند. از این رو توصیه می‌شود درس خواندن تنها به شب امتحان موکول نشود، بلکه در طول سال تحصیلی، دروس مطالعه شوند.»

به گفته وی، به طور کلی شیوه مطالعه برای امتحان دانش آموزان جزء تجارب آنها محسوب می‌شود که از همان طریق افکار خود را ساخته‌اند. برخی تا لحظه آخر و پیش از شروع امتحان درس می‌خوانند و برخی مطالعه تا لحظه آخر را مناسب نمی‌دانند. از طریق این رفتارها با ترس های درونی مقابله و سطح اضطراب و استرس خود را کنترل می‌کنند. در شب و روز امتحان نیز دانش آموزان از تجارب پیشین خود که تقویت مثبت بوده و نتایج مثبت آن را دیده‌اند استفاده می‌کنند.

حداد ماهینی با بیان اینکه به طور کلی دو نوع خیال پردازی هنگام مطالعه وجود دارد، گفت: «برخی از ابتدای مطالعه دچار خیال پردازی و برخی پس از اندکی مطالعه دچار خیال پردازی می‌شوند. باید بدانیم خیال پردازی در ابتدای مطالعه امری طبیعی است. چرا که بچه‌ها دچار ترس شدیدی شده‌اند و ذهن برای محافظت از فرد به سمت خیال پردازی می‌رود. این خیال پردازی می‌تواند هر محتوایی داشته باشد اما باید کنترل شود. از سوی دیگر، برخی پس از اندکی مطالعه دچار خیال پردازی زیادی می‌شوند. اولین توصیه این است که دانش آموزان توجه کنند پس از چه مدت مطالعه دچار خیال پردازی شده و تا چه مدت می‌توانند ذهن را بر روی محتوای مورد مطالعه ثابت و متمرکز نگه دارند. سپس از تکنیک‌های تمرکز نظیر تمارین تنفس و یا افزایش آرامش و ریلکس کردن عضلات و... استفاده کنند. همچنین تمیز بودن اتاق و میز مطالعه، خواب کافی، عدم گرسنگی، کاهش سر و صدا، استراحت میان مطالعه، دادن پاداش به خود هنگام مطالعه و... می‌تواند به افزایش تمرکز کمک کند.»

وی همچنین به مطالعه طولانی برخی دانش آموزان نیز اشاره کرد و گفت: «برخی مطالعه دروس را به دلایل مختلفی نظیر ترس از اشتباه، ترس از شکست، ترس از خوب یاد نگرفتن و... طول می‌دهند. در چنین شرایطی دانش آموزان باید بدانند دقیقا چند فصل درسی را باید مطالعه کنند. تا چه مدت می‌توانند تمرکز خود را بر روی محتوای درسی حفظ کنند. بر همین مبنا، مطالب را به قسمت‌های جزئی‌تر تقسیم کنند و برای خواندن هر بخش به خود تشویقی نظیر خوردن خوراکی محبوب بدهند. این روش ها می تواند عوامل مزاحم را کاهش دهد.»

حداد ماهینی خطاب به دانش آموزان در پایان توصیه کرد: «دانش آموزان باید با ترس ها و اضطراب‌های خود آشنا باشند، استرس شب امتحان را مدیریت کنند، زمان مناسب برای مطالعه خود را بشناسند، از مشوق‌های کوچک در میان مطالعه استفاده کنند، مکان مطالعه را از عوامل مزاحم دور نگه دارند و نکات یاد شده را در نظر بگیرند تا بتوانند عوامل مزاحم هنگام مطالعه امتحان را کاهش دهند. اما به یاد داشته باشند که به طور کلی مطالعه در شب امتحان فایده‌ای ندارد چرا که آنچه مهم است سپردن اطلاعات به حافظه بلند مدت است. به والدین نیز توصیه می‌شود در شب امتحان عوامل مزاحم نظیر بحث و مشاجره و یا مهمان دعوت کردن یا به مهمانی رفتن و...را کاهش دهند تا دانش آموز با آرامش خیال برای امتحان آماده شود.»

دانش آموز خبرنگار؛ عطیه چوپانی