بررسی وضعیت ادبیات کودک و نوجوان (۱۰)
مرجان فولادوند: تعطیلی مجلات کودک لطمه بزرگی به عادت مطالعه زده است
تهران (پانا) – فولادوند، نویسنده حوزه کودک و نوجوان معتقد است مجله‌های کودک و نوجوان باعث می‌شود کودک و نوجوان با ورق زدن آن زمینه علاقه‌مندی‌اش به کتاب‌های تخصصی را کشف کند اما دریغ که با تعطیلی مجلات لطمه بزرگی به عادت مطالعه کودکان زده شده است.
اعظم پویان- «مرجان فولادوند» نویسنده، پژوهشگر و طراح و سردبیر مجله همشهری بچه‌ها از سال 90 تا 94 در گفت‌وگو با پانا درباره وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در ایران سخن گفت.
وقت و بودجه مخاطب برای خواندن یا خریدن کتاب محدود است
ارزیابی شما از وضعیت تألیف کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در سال‌های اخیر چگونه است؟
با توجه به افزایش چشمگیر ناشرانی که در حوزه کودک و نوجوان شروع به کار کرده‌اند ظرفیت انتشار کتاب‌های تألیفی در این حوزه نسبت به سال‌های قبل بسیار بیشتر و درنتیجه چاپ اثر هم ساده‌تر شده است. وقتی به تعداد عناوین کتاب‌های تازه منتشرشده نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که بخش بزرگی از این بازار را کتاب‌هایی پرکرده‌اند که دقت و حساسیت لازم برای تألیف یا تصویرگری و کیفیت تولید آن‌ها وجود نداشته و طبیعی هم است. چون تولید آثار ضعیف‌تر، قاعدتاً ساده‌تر و ارزان‌تر است. در رده بعد کتاب‌های متوسط و قابل‌قبول هستند و البته هرسال تعدادی عنوان کتاب بسیار خوب که حاصل تلاش و صرف وقت بسیار زیاد پدیدآورندگان است، هم داریم که در این میان حکم گوهر شب‌چراغ را دارند و باعث امیدواری و مباهات هستند. در کل انتشار عنوان‌های زیاد در هر سال از یک طرف خوب است، چون فضا و فرصتی برای انتشار آثار نویسندگان فراهم می‌کند که موجب خلق کارهای تازه می‌شود و در این میان بدیهی است که چند کار متوسط و تعدادی کار بسیارخوب هم تولید شود. از طرفی آسیب‌زاست زیرا شلوغی این بازار گاهی مانع دیده شدن کارهای خوب می‌شود. وقت و بودجه مخاطب برای خواندن یا خریدن
کتاب محدود است و این آشفتگی می‌تواند این سبد محدود را از کتاب‌های نه‌چندان خوب پر کند و فضایی برای دیده شدن کارهای عالی باقی نگذارد.
تعطیل شدن مجلات لطمه بزرگی به ایجاد عادت مطالعه می‌زند
درگذشته نشریه‌های تخصصی حوزه کودک بستر خوبی بود تا نوجوان‌ها با حوزه ادبیات آشنا شوند. کمبود این‌گونه نشریات تخصصی تا چه اندازه بر دور شدن نوجوانان از کتاب اثر دارد؟
مجلات به‌خصوص در سن کودکی و نوجوانی رابط مخاطب با جهان کتاب است. کودک و نوجوان که هنوز زمینه علاقه‌مندی‌اش را نیافته با ورق زدن مجلات و از این موضوع به آن موضوع رفتن است که به‌تدریج علاقه‌مندی‌اش را می‌یابد و مطالعه‌اش را با یافتن کتاب‌های مرتبط تخصصی‌تر می‌کند. متأسفانه تعطیل شدن مجلات لطمه بزرگی به ایجاد عادت مطالعه می‌زند. مثل‌اینکه پلی را خراب کرده باشیم. پلی که می‌تواند مخاطب ر ا به جهان وسیع کتاب برساند.
نویسنده باید اثرش با آنچه در جهان تولید می‌شود قابل‌رقابت باشد
برخی اثرگذاری ترجمه را بر رشد کتاب کودک خوب تعبیر می‌کنند و برخی از این موضوع به‌عنوان مانع جدی معرفی کتاب‌های خوب داخلی در حوزه کودک و نوجوان یاد می‌کنند. شما تأثیر ترجمه بر ادبیات کودک و نوجوان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ترجمه همیشه راه ارتباط ما با جهان بوده است. مترجمان نه‌تنها برگردان‌های زبان که راه‌های ما به‌سوی تفکر و بینش‌های تازه بوده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان تأثیر ترجمه در گسترش فرهنگ و نیاز ما را به آن انکار کرد. به نظر من نویسنده یا تصویرگر ایرانی اگر می‌خواهد در این بازار دیده شود باید تلاش بیشتری کند تا اثرش با آنچه در جهان تولید می‌شود قابل‌رقابت باشد. این تصور که ترجمه را محدود کنیم انگار می‌خواهیم در فقدان حریف شمشیر بزنیم و پیروز شویم. البته سخت است چون آثار ترجمه برگزیده‌ای از آثار موفق تمام دنیاست اما حریف هر چه نیرومندتر رقابت باارزش‌تر و شیرین‌تر است.
بستر معرفی آثار نویسندگان ایرانی باید فراهم شود
آیا ادبیات کودک و نوجوان ایرانی در دنیا حرفی برای گفتن دارد و بستری برای دیده شدن آن وجود دارد؟
ما وارث یکی از غنی‌ترین زبان‌ها و عمیق‌ترین و گسترده‌ترین گنجینه‌های ادبی هستیم. شکوه این میراث را من در بسیاری از آثار ادبی ایران می‌بینم؛ و باور دارم که حرف‌هایی برای جهان داریم که اگر صدایمان به آن‌ها برسد گوش‌های بسیاری برای شنیدنش مشتاق خواهند بود اما بستر معرفی این آثار باید فراهم شود. بستری که تابع ارتباط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ما با کشورهای دیگر است.
مطالعه به‌عنوان یک مهارت لازم برای زیست انسانی است
سالهاست در مدارس مسابقات مختلف کتاب‌خوانی برگزار می‌شود و شاهد برگزاری نمایشگاه‌های سالیانه و فصلی کتاب هستیم اما کمتر کودکانمان به مطالعه کتاب عادت دارند. به نظر شما ضعف کار کجاست؟
اشکال در ذات برنامه‌ریزی و نوع نگاه آموزش‌وپرورش است. سیستم آموزشی که بیشتر مبتنی بر حفظ کردن است. مبتنی بر اطاعت و پذیرش جواب‌های از پیش داده شده است. مطالعه آزاد، بحث و بررسی کتاب‌ها ارزش داشتن فهم و کشف نگاه شخصی و پرسشمندی، اهمیت دادن به ادبیات که بنیان تفکر است، اهمیت دادن به تاریخ و فرهنگ که انسان را نه دانشمند، که «دانا» می‌کند، تقویت درست و تأکید بر مهارت خواندن همه زمینه‌های لازم برای یادگیری مطالعه به‌عنوان یک مهارت لازم برای زیست انسانی است و این‌همه با شناخت درست و برنامه‌ریزی به‌دوراز شعارزدگی ممکن می‌شود.
مروری بر گفت‌وگوی های منتشر شده درباره وضعیت ادبیات کودک و نوجوان:
جهانگیریان: چاپ کتاب در شرایط کرونایی فقط انبارها را پر می‌کند
یوسفی: ترجمه بخش عمده‌ای از ادبیات کودک ما را بلعیده است
شیدا رنجبر: توازنی میان ترجمه و تالیف کتاب وجود ندارد
رحماندوست: تلویزیون بجای «سیاست»،«ادبیات» برای کودکان پخش کند
مجید راستی: مسابقات کتاب‌خوانی آمارخواندن کتاب را بالا می‌برد نه عادت کتاب خواندن را
شاه‌آبادی: کتاب‌خوانی در کشور ما فرآیند لذت بخشی نیست و بیشتر یک رفتار جدی و عبوس است
محمدکاظم اخوان: تبدیل کتاب به فیلم یا نمایش فرصتی برای آشنایی نوجوانان با کتاب است
علی‌اصغر سیدآبادی: رانت ترجمه در برابر تالیف قرار می گیرد
محمدرضا مرزوقی: نویسندگی در ایران شغل محسوب نمی‌شود
ارسال دیدگاه