«پارلمان شفاف و اعتمادآفرین» پیشتاز نهادهای قانونی کشور

۱۲ بهمن سال گذشته بود که نمایندگان به اولویت رسیدگی به طرح شفافیت، رای دادند. سه روز بعد اما در نشست علنی روز چهارشنبه، ۱۵ بهمن‌ ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی، با ۱۵۳ رأی موافق، ۶۳ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۴ نماینده حاضر در جلسه، کلیات طرح شفافیت آرای نمایندگان رد شد. آن زمان هر کدام از نمایندگان مخالف و موافق دیدگاه‌های مختلفی درباره موافقت یا مخالفت با تصویب این طرح مطرح کردند. در آن جلسه الیاس نادران، عبدالحسین روح‌الامینی نجف‌آبادی و محمد باقری در مخالفت و محمد وحیدی، محسن پیرهادی و حسینعلی حاجی دلیگانی به عنوان موافق طرح شفافیت آرای نمایندگان سخن گفتند. مخالفان می‌گفتند که تهران همه ایران نیست و باید ملاحظات نمایندگان شهرستان را داشت، نباید نمایندگان مردم را در شرایط پوپولیستی قرار داد، چون مثلا برای استیضاح یک وزیر، از وزیر گرفته تا استاندار و فرماندار نماینده را تحت فشار می‌گذارند و به همین خاطر نمی‌توان از او انتظار داشت رأی خود را شفاف بگوید. آن‌ها با بیان اینکه ما با شفاف‌سازی مخالف نیستیم بلکه با رویه و روش رسیدن به آن مخالفیم، خطاب به دیگر نمایندگان می‌گفتند آقایان جوان نماینده که روز گذشته به زور ۴ انگشت نمایندگان دیگر را ۲ می‌کردید و ۲ را ۴، باید امروز پاسخ دهید این کجای شفافیت است؟؛ مخالفان اصل شفافیت و مراقبت را لازم و ضروری می‌دانستند اما معتقد بودند نباید باعث عدم انجام و ایفای نقش نمایندگی شود یا باعث شود از ترس عدالت‌خواران طور دیگر رفتار کرد. موافقان اما تاکید می‌کردند مردم باید از آراء نمایندگان آگاه باشند. می‌گفتند همه ما در ایام تبلیغات انتخابات، مطالبه شفافیت را دنبال می‌کردیم و به موکلان خود این قول را داده بودیم که اگر وارد مجلس شویم موضوع شفافیت آراء را حل خواهیم کرد. آنها تاکید داشتند که باید با مردم روراست بود.

بعد از این جلسه تلاش نمایندگان برای بررسی مجدد طرح آغاز شد تا اینکه این تلاش با درخواست بررسی مجدد از سوی ۵۰ نفر از نمایندگان، در روز سه‌شنبه ۲۸ بهمن ۱۳۹۹ به نتیجه ختم شد و طرح شفافیت آرای نمایندگان مستند به ماده ۱۳۰ آیین‌نامه داخلی مجلس به رأی گذاشته شد و ۱۸۷ رأی موافق گرفت. آن زمان که کلیات طرح شفافت رد شد و بررسی مجدد آن رای آورد، ۹ ماه از معطلی طرح در مجلس یازدهم می‌گذشت. اما به هر حال از بهمن سال گذشته طرح شفافیت مجددا در کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس مورد بررسی جدی‌تر قرار گرفت تا برای رای‌گیری نهایی به هیات رئیسه ارائه شود.

۶ ماه دیگر گذشت تا اینکه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی که با آغاز به کار مجلس یازدهم در تمام نطق‌های خود در درون و بیرون از مجلس چهار اصل هوشمندسازی، شفافیت، مردمی‌سازی و کارآمدسازی را جزو اصول چهارگانه مجلس یازدهم اعلام کرده بود و به عنوان اولین نماینده مردم در مجلس یازدهم پای طرح شفافیت را امضا کرد، روز یکشنبه ۱۱ مهر ۱۴۰۰ در نطق پیش از دستور این نوید را اعلام کرد که مجلس یازدهم به زودی اقدام مهمی را به سرانجام خواهد رساند. وی خبر داد در هفته‌های آتی بررسی مجدد طرح شفافیت آرای نمایندگان در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت.

قالیباف در این باره گفت که مراحل اصلاح این طرح با اعمال نظر نمایندگان در کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس به پایان رسیده و به رأی نمایندگان گذاشته خواهد شد. طرحی که رئیس مجلس معتقد است که اگر تصویب شود، مجلس در مقایسه با تمامی دستگاه‌های اداری کشور در عرصه شفافیت، روندها و فرآیندها، فاصله غیرقابل مقایسه‌ای پیدا خواهد کرد.

وی با بیان اینکه هدف طرح شفافیت این است که علاوه بر شفافیت آرای نمایندگان، حوزه‌های بسیار مهم و فرآیندهای تصمیم‌سازی مجلس را هم شفاف کند، عنوان کرد که در صورت تصویب نهایی این طرح، جلسات کمیسیون‌ها به صورت علنی برگزار و برای پخش جلسات از طریق صدا و سیما بستر قانونی فراهم خواهد شد؛ حاضران، غایبان و آرای نمایندگان در جلسات کمیسیون‌ها به صورت عمومی منتشر می‌شود، جلسات بررسی طرح‌ها و لوایحی که مطابق اصل ۸۵ قانون اساسی در کمیسیون‌های تخصصی یا مشترک مورد بررسی یا تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند به صورت علنی برگزار خواهد شد. گزارش ماموریت‌های کاری نمایندگان و مشروح مذاکرات طی یک ماه در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.

رئیس مجلس البته از پیگیران بحث شفافیت هم درخواست کرد که تمامی جوانب این طرح را مدنظر قرار داده و نتایج مهم این میزان شفافیت در فرآیندهای کاری مجلس را در سطح جامع تبیین کنند. وی از نمایندگان نیز خواست اینبار با رأی خود، مجلس را در عرصه شفافیت، پیشتاز نهادهای قانونی کشور سازند. حال باید منتظر ماند و دید اینبار نمایندگان چه رایی به این طرح خواهند داد. در همین ارتباط جعفر قادری درباره ارزیابی خود از نگاه نمایندگان به این طرح به پانا گفت: «قطعا کلیات طرح شفافیت آراء نمایندگان به تصویب می‌رسد، بحث بر سر جزئیات است که قطعا رای خواهد آورد. در این طرح شفافیت آراء نمایندگان و نیز شفافیت و علنی شدن جلسات کمیسیون‌ها، اعلام فعالیت‌ها و حضور و غیاب نمایندگان گنجانده شده است.»

عضو کمیسیون ویژه جهش تولید مجلس ادامه داد: «در این طرح ماموریت‌های داخلی و خارجی نمایندگان اطلاع‌رسانی خواهد شد. عدم حضور نمایندگان در کمیسیون‌ها و صحن مجلس کاملا مشخص می‌شود. طبق این طرح برای موکلان کاملا مشخص خواهد شد که کجا حضور دارد، چرا نماینده آنها در فلان جلسه شرکت نکرده است. همچنین آراء نمایندگان کاملا عیان خواهد شد.»

عضو هیئت رئیسه فراکسیون مدیریت شهری و روستائی و شوراها اضافه کرد: «در صورت اجرای طرح شفافیت دستورکارها، مصوبات کمیسیون‌ها و آرای نمایندگان به مصوبات کمیسیون‌ها شفاف و مشخص خواهد شد.»

عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات تصریح کرد: «مجلس شورای اسلامی شفافیت را از خود شروع کرده است تا در مراحل بعدی در حوزه‌های دیگر هم شفافیت داشته باشیم و از این طریق بتوانیم ذهنیت‌ها و ابهاماتی که نسبت به عملکرد مجلس وجود دارد را کاملا روشن کنیم و مجلس شورای اسلامی را در یک محیط کاملا شیشه‌ای و شفاف قرار دهیم که برای مردم همه چیز مشخص شود.»

نماینده حوزه انتخابیه شیراز و زرقان در دوره‌های هشتم، نهم و یازدهم مجلس شورای اسلامی این را هم گفت که «ممکن است تغییراتی در طرح شفافیت ایجاد شود اما کلیت آن قابل قبول است و از این طریق ارتباط خوبی بین وکلا و موکلانشان برقرار خواهد شد و نمایندگان عملکرد کاملا شفافی خواهند داشت.»

قادری در ادامه اضافه کرد: «قطعا رفع ایرادات و ابهامات و ایجاد شفافیت و قرار گرفتن مجلس در یک محیط شیشه‌ای و شفاف کمک می‌کند که اعتماد مردم به نمایندگان بیشتر شود.»

با اینکه اینبار به نظر می‌رسد اکثر نمایندگان به طرح شفافیت رای دهند اما هنوز زمزمه‌هایی از برخی مخالفت‌ها با برخی از مواد طرح شنیده می‌شود، مخالفت‌هایی که قادری، نماینده شیراز درباره آن‌ها گفت: «در مسائلی که جنبه صنفی، محلی و منطقه‌ای دارد، نباید اطلاعات و آراء نمایندگان روشن شود چون ممکن است که افراد درباره مثلا صنفی رای بدهند که صلاح جامعه در آن نباشد. بنابراین در برخی موارد انتثنائاتی در نظر گرفته خواهد شد و در خیلی از موارد هم شفافیت ایجاد خواهد شد.»