اجلاس امنیتی مونیخ و قطعنامه ٥٩٨

در شرایطی که عصر جمعه یکی از سخنران‌های کلیدی این اجلاس امیر قطر بود، قرار است فردا وزیر امورخارجه کشورمان، محمد‌جواد ظریف و وزیر خارجه عربستان سعودی عادل الجبیر در این اجلاس سخنرانی کنند. می‌توان از هم‌اکنون پیش‌بینی کرد که سخنرانی عادل الجبیر، همان حرف‌ها و ادعاهای همیشگی عربستان سعودی در مورد جمهوری اسلامی ایران باشد. ریاض از همان زمانی که تصمیم گرفت عملیات علیه یمن را شروع کند، به دنبال بهانه‌ای خارجی می‌گشت تا این جنگ را توجیه کند. ریاض تصمیم گرفت ایران را به عنوان یک عامل خارجی در یمن بزرگنمایی کند تا بتواند در جامعه جهانی بهانه‌ای برای دخالت نظامی و ...

بمباران شهروندان یمنی ارایه دهد. در اجلاس امنیتی مونیخ تلاش عربستان استمرار همین روند بزرگنمایی نقش ایران در نقاطی مانند یمن و سوریه است. ریاض با توجه به ادعاهای دولت جدید امریکا و همچنین رویدادهای اخیری که در مرزهای سوریه با فلسطین اشغالی رخ داده است، تلاش می‌کند تا با استفاده از فرصت فضای تبلیغاتی به فضای ایران‌هراسی در جامعه جهانی دامن بزند. همان‌طور که نیکی هیلی، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل متحد درخواست برگزاری جلسه شورای امنیت در مورد ایران را مطرح کرده است، روندی که عادل الجبیر دنبال می‌کند همان مسیری است که دولت امریکا و رژیم صهیونیستی پیگیری می‌کنند، خط اصلی این کشورها این است که ادعا کنند ایران در امنیت منطقه خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس اختلال ایجاد می‌کند.

در برابر خطی که ایران دنبال می‌کند، مسیری متفاوت است. پیش‌بینی می‌شود محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در این اجلاس پیشنهاد ایجاد ترتیبات امنیتی در منطقه خاورمیانه را بار دیگر مورد تاکید قرار دهد. پیشنهاد ظریف امری بی‌سابقه یا بی‌ریشه نیست. ریشه این پیشنهاد در بند هشتم قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای آتش‌بس میان ایران و عراق است. این بند از قطعنامه ٥٩٨ از دبیرکل سازمان ملل متحد می‌خواست که یک ترتیبات امنیت منطقه‌ای بین ٨ کشور ساحلی خلیج فارس، شامل شش کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس در کنار ایران و عراق ایجاد کند. وزیر امورخارجه کشورمان این پیشنهاد را طی ماه‌های اخیر دوباره احیا کرد، اما ابعاد و چارچوب آن را وسیع‌تر از سواحل خلیج فارس و برای کل منطقه خاورمیانه پیشنهاد داده است. همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد واکنش اولیه کشورهای منطقه‌ای به این پیشنهاد آنچنان مثبت نبود، اما اگر کشورهای اروپایی و امریکایی نیز پشت این پیشنهاد بایستند و با آن موافقت کنند، می‌توان انتظار داشت چنین پیشنهادی کم‌کم احتمال عملی شدن یا دست کم مطرح شدن در مذاکرات بین‌المللی پیدا کند. پیش‌بینی من این است که خط اصلی سخنرانی فردای ظریف در مونیخ، پیگیری همین پیشنهاد باشد. موضع ایران این است که اگر چنین ترتیبات مشترک امنیتی در منطقه ایجاد شود، همه کشورها در ایجاد امنیت نقش پیدا می‌کنند و دیگر کسی نمی‌تواند دیگری را به ایجاد ناامنی یا اختلال در امنیت منطقه متهم کند. ایران در عین حال باید از فرصت اجلاس امنیتی مونیخ استفاده کند تا نقش خود را در ایجاد امنیت و ثبات در سوریه، عراق و دیگر نقاط خاورمیانه تشریح و تبیین و از نقش خود در امنیت خاورمیانه دفاع کند.

پیشنهاد ایران برای ایجاد ترتیبات امنیت منطقه‌ای بر اساس بند تاریخی قطعنامه ٥٩٨، بعد از گذشت مدتی در حال نشان دادن بازخوردهای جدید در عرصه بین‌المللی است. برای مثال به تازگی رییس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون، پیشنهادی مشابه مطرح کرده است که یک مذاکره چندجانبه با مشارکت پنج کشور عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران و دیگر کشورهای منطقه برگزار شود. اما باید برخی واقعیت‌ها را در مورد مواضع ایران و کشورهای منطقه در زمینه احتمال عملی شدن این پیشنهاد مد‌نظر قرار داد. یک نکته بسیار مهم در مورد بند ٨ قطعنامه ٥٩٨ این بود که در آن دوران برای تشکیل ترتیبات امنیتی در منطقه خلیج‌فارس، دبیرکل سازمان ملل مسوول اجرای این مذاکرات شده ‌بود، نه ٥ عضو دایم شورای امنیت یا قدرت‌های جهانی. ایران در چارچوب فرمول نظارت سازمان ملل و نه قدرت‌های جهانی، حاضر به پذیرش این امر شده‌بود و از سال ١٣٦٩ من شخصا به عنوان مسوول پیگیری این بند هماهنگی‌هایی را با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای ایجاد ترتیبات امنیت منطقه‌ای آغاز کردم. در آن دوران عربستان سعودی و دیگر کشورها خودشان را مشتاق به همکاری نشان می‌دادند و شرایط برای پیشبرد کار مثبت به نظر می‌رسید، اما هنگامی که با دخالت ایالات متحده امریکا، رژیم صدام حسین در کویت با شکست مواجه شد، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز از ادامه گفت‌وگوها و استمرار روند تشکیل ترتیبات امنیتی منطقه‌ای کنار کشیدند. در حال حاضر به اعتقاد من، ایران اگر چنین ابتکاری با حضور دبیرکل سازمان ملل متحد عملی شود، حاضر به مشارکت در آن خواهد بود. اما اگر هدایت چنین روندی در اختیار امریکا، بریتانیا و فرانسه قرار بگیرد، ایران قطعنا نسبت به حضور در این گفت‌وگوها دچار تردید می‌شود، چرا که بدون تردید به نظر می‌رسد که حضور این قدرت‌های جهانی باعث ایجاد یک چتر حمایتی برای کشورهای عربی خلیج‌فارس در برابر ایران خواهد شد. در عین حال یک ریسک دیگر در مورد ابتکار ترتیبات امنیتی خاورمیانه وجود دارد. در شرایطی که بند ٨ قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت به صورت اختصاصی در مورد امنیت ایران، عراق و ٦ کشور عربی حاشیه خلیج فارس بود، طرح پیشنهادی آقای ظریف سرزمین وسیع‌تری را به عنوان خاورمیانه در بر می‌گیرد. چنین ابتکاری ممکن است باعث شود که قدرت‌های جهانی یا برخی کشورهای منطقه مساله ورود رژیم صهیونیستی به این ترتیبات امنیتی را مطرح کنند. نباید فراموش کرد که یکی از اصلی‌ترین موضوع‌های امنیتی در خاورمیانه مساله اسراییل است. اگر قدرت‌های بزرگ جهانی مانند امریکا، بریتانیا و فرانسه قرار باشد که هدایت گفت‌وگوها برای ترتیبات منطقه‌ای را بر عهده بگیرند، قطعا تلاش خواهند کرد پای اسراییل را هم به این گفت‌وگوها باز کنند که چنین مساله‌ای قطعا برای جمهوری اسلامی ایران مورد تحفظ است و نمی‌تواند آن را بپذیرد. به اعتقاد من دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی، باید تا حدود زیادی نتایج و عواقب عملی شدن پیشنهاد ظریف برای ایجاد ترتیبات امنیت منطقه‌ای را در نظر بگیرد و با چشمی باز و پیش‌بینی عواقب چنین ابتکاری آن را پیگیری کند.

منبع: روزنامه اعتماد