آب را گل‌آلود می‌کنند تا متوجه عمق کارشان نشویم

به گزارش پانا، مجید برزگر کارگردان سینمای ایران در سومین نشست روز دوم سی و چهارمین جشنواره فیلم کوتاه تهران موضوع «مینیمالیسم و فیلم کوتاه» را مورد بحث و بررسی قرار داد.
مینیمالیسم درمقابل هنر ماکسیمالیستی به وجود آمد
در ابتدای این نشست مجید برزگر بیان کرد: در مقابل هنر ماکسیمالیستی جریان مینیمالیسم به وجود آمده که بیشترین شکل آن بعد از انتقلاب اکتبر روسیه دیده شده است. مینیمالیست ها سعی داشتند تا شیوه بیان خود را روی سادگی قرار دهند و تمام چیزهای اضافه را حذف کنند. در آغاز کار بسیاری از مردم معتقد بودند که باید حتی از پیچیدگی های فلسفی هم فاصله بگیرند و در نتیجه سادگی موضوعات و بیان آن ها به ساده ترین لحن برای مینیمالیست ها مهم شد.
وی ادامه داد: منتقدین بسیاری هستند که این شیوه فیلمسازی را اصیل نمیدانند و آن را از سر ناتوانی می بینند درحالی که شناخت درستی از آن ندارند. این شیوه در موسیقی، سینما، ادبیات و معماری نیز رسوخ کرده است و گاهی به شکل تصادفی و گاهی عمدا در بیان های هنری دیده می شود.

کوریسماکی: ترجیح می دهم تاثیری عمیق بر یک نفر بگذارم تا تاثیر سطحی بر دو میلیون نفر!

وی ادامه داد: امروز در سینمای کوتاه ما فیلم مینیمالیستی بسیار کم است و در سینمای بلند نیز به قدری کم تولید می شود که می توان گفت هر چند سال یک یا دو فیلم در این فضا می بینیم. آکی کوریسماکی فیلمساز بزرگ فنلاندی که به اصرار فیلم هایی در این فضا ساخته در تقابل با سینمای هالیوود عنوان میکند که تجارت پیشگی احمقانه باعث شده تا پیرمردها هم فیلم های جوان پسند بسازند.
مجید برزگر خاطر نشان کرد: او دلایل خود برای نفرت از سینمای هالیوود عنوان می کند و می گوید چگونه یک سرفه کردن یا یک سکندری خوردن باعث اتفاق دراماتیک در فیلم می شود درحالی که آثار بزرگ هالیوودی با بیشترین امکانات هم نمی توانند چنین فضایی را ایجاد کنند. کوریسماکی می گوید من ترجیح می دهم تاثیری عمیق بر یک نفر بگذارم تا تاثیر سطحی بر دو میلیون نفر!

سهراب شهید ثالث؛ آغازگر جریان مینیمالیسم در ایران

این کارگردان با اشاره به اینکه روبر برسون نمونه کامل کارگردانی است که کمینه گرایی در فیلم هایش به فیلم صدمه ای نمیزند، گفت: عدم تظاهر یا نمایش های هیجانی مثل استفاده های عجیب از زوایا یا لنزها چیزی است که در جریان فکری این سینماگران دنبال می شود. در سینمای ایران با «یک اتفاق تازه» به کارگردانی سهراب شهید ثالث یک جریان تازه آغاز شد و بعد هم فیلم «طبیعت بی جان» این جریان فکری را با استحکام ادامه داد.
برزگر اظهار کرد: در دهه 50 و 60 میلادی در آمریکا مینیمالیسم بسیار مورد توجه قرار گرفت. درواقع مینیمالیسم آخرین حرکت مدرنیست ها بود تا به پست مدرنیسم برسیم. البته توضیح یک نکته لازم است این که بدانیم فیلم کم دیالوگ لزوما مینیمال نیست. همانطورکه داستان کوتاه مینیمال نیست.
وی توضیح داد: رمان های قرن نوزدهمی راوی دانای کل داشتند و اینکه دانای کل از کجا اطلاعات تمام داستان را دارد بعدها عنوان شد. روایت های دوم شخص یا سوم شخص نیز ساده عنوان شدند انگار که لنز واید یا تله در ادبیات حذف شده باشد این مسئله وارد سینما هم شد. شما فیلم های شخصیت محور را بیشتر می بینید و هیچ قضاوتی هم درباره آن نمی کنید.
این کارگردان در نشست «مینیمالیسم و فیلم کوتاه» بیان کرد: مینیمالیست ها با حذف فریبنده اتفاقات عجیب و غریب فیزیکی توانستند به لحن مورد نظرشان برسند. درواقع آن لحن تند و رادیکالی که در اکسپرسیونیست ها بود را وام گرفتند و رفتار دیگری نشان دادند. مینیمالیسم یک جنبش در سینماست و باید بگویم سبک های سینمایی برای من چند دسته بیشتر نیستند. یک اکسپرسیونیسم آلمان و دوم ناتورالیسم موج نوی فرانسه.
برزگر اضافه کرد: ما در سینما سبکی به نام مینیمالیسم نداریم اما این مفهوم در دل برخی آثار ما وجود دارد. مثلا من سینمای عباس کیارستمی را وام گرفته از مینیمالیسم می دانم و وقتی فیلم های او را بررسی می کنم این المان ها کاملا مشخص است. حضور نابازیگران، استفاده حداقلی از کلام و موسیقی، زوایای دوربین در فیلم و ... همگی المان هایی است که از یک رفتار مینیمالیستی ناشی می شود.
وی افزود: من فکر می کنم مینیمالیست ها برپایه ایجاز اطلاعات خود را ارائه می کردند بنابراین نمیتوان حد و مرز مشخصی برای آن قائل شد و بدیهی است که همه مینیمالیست ها یک چارچوب مشخص در حذفیات خود نداشتند. به هر حال مخاطب مینیمالیسم باید یک حداقل هایی را در ذهنش داشته باشد. احتمالا ما فقط از اثر روتکو لذت نمی بریم درواقع ما از تاریخ هنر لذت میبریم؛ از اینکه چگونه یک رفتار کلاسیک به اینجا می رسد. مثل وقتی که شما درمقابل یک تابلو با یک سطح سفید قرار می گیرید و از این نگرش در تاریخ هنر لذت می برید.
وی ادامه داد: بنابر این می توان گفت در سینمای بلند ایران مینیمالیسم از بین رفته یا به نوعی به واسطه ساخت فیلم های پربازیگر و استفاده از جلوه های عجیب و غریب به شکلی آب را گل آلود می کنند تا متوجه عمق آن نشویم. به این معنی که دوساعت فیلم را در اوج قرار می دهند یا به تعبیر کیارستمی مخاطب را گروگان می گیرند. در سینمای کوتاه هم پر از فیلم هایی هستیم که از تعریف درست فیلم کوتاه دور شده اند گویا بیشتر بخشی از فیلم بلند محسوب می شوند. گویا هر موقعیتی را توضیح می دهند و باید تمامی موقعیت ها را به دید مخاطب برسانند درحالی که باید به این فکر کنند چگونه می توان کمتر توضیح داد.
این کارگردان با شاره به اینکه هرتوضیحی ابتذال را بیشتر می کند، گفت: سینمای کوتاه ما از جسارت خالی شده و ترس جای آن را گرفته است. این شاید تاثیر جشنواره ها هم بوده که فیلم های متفاوت حذف شوند. ما در این سالها کمتر فیلم کوتاهی را دیدیم که جسارت و بازیگوشی مورد نظر در آن دیده شود. فیلم کوتاه باید مرزهایش را گسترش دهد در حالیکه فیلم ها در رونمایی از یک ایده باقی مانده اند اما ایده نمیتواند باعث افتخار باشد.
مجید برزگر در جمع بندی سخنان خود بیان کرد: در جشنواره امسال فیلم هایی را دیدم و به بچه های بخش داستانی تبریک میگویم چون خیلی فیلم خوب وجود داشت. در بخش انیمیشن و مستند متاسفانه باید بگویم که تقریبا هیچ فیلم خوبی ندیدم. این دو بخش یادآوری و اخطار میدهد که این جشنواره باید فقط مختص سینمای کوتاه داستانی باشد.