مرگ بی صدای کتاب، زیر پای بی رغبتی

به گزارش خبرنگار پانا آذربایجان غربی، دقیقا مشخص نیست که این روحیه اعتماد به نفس را از کجا تحویل ما ایرانیان داده اند که خودمان را مهتاج مطالعه نمی دانیم و به همان چند کتابی که در مدرسه و دانشگاه نشخوار کرده ایم بسنده می کنیم. شاید هم آنقدر خودمان را درگیر گوشی های متصل به اینترنت کرده ایم که راه ذهن به سوی مطالعه بسته شده است و به مطالب چند سطری فضای مجازی اکتفا کرده ایم. و اینگونه تیشه ها خورده است به ریشه سرانه مطالعه کشور.

کلی ترین تعریف از سرانه ی مطالعه، میانگین مدت زمان مطالعه ی یک نفر در یک شبانه روز است. به این معنا که برای به دست آوردن عدد سرانه، زمان کتاب خواندن همه ی افراد یک جامعه را با هم جمع و به تعداد آن ها تقسیم می کنند؛ کاری که در همه ی کشورهای دنیا انجام می شود و در می یابند که وضعیت کتاب و کتاب خوانی در کشورشان چگونه است.

در ایران آمارهای مختلفی در ارتباط با سرانه ی مطالعه وجود دارد؛ حالا از روی سیاست باشد یا نمره پایینی که برخی هادر درس ریاضی داشته اند. دست کم آمار ها این واقعیت را عیان می کنند که این میزان پایین و غیرقابل توجه است. توسعه ی پایدار هر کشوری در گرو شهروندانی آگاه بوده و یکی از مهمترین عوامل افزایش آگاهی نیز افزایش میزان مطالعه در کشور است.

ما مردمی هستیم که کتاب نمی خوانیم زیرا نیازی به کتاب احساس نمی کنیم، کتاب نمی خوانیم زیرا دچار خود شیفتگی فرهنگی شده ایم، کتاب نمی خوانیم زیرا از شک کردن در پایه های نظری مان می ترسیم، کتاب نمی خوانیم زیرا احساس می کنیم به قله های یقین رسیده ایم، کتاب نمی خوانیم زیرا فکر می کنیم مسئله ی مبهمی وجود ندارد، کتاب نمی خوانیم چون کتاب خواندن کار سختی است، کتاب نمی خوانیم چون دچار تنبلی و بی حالی شده ایم، کتاب نمی خوانیم زیرا به تدریج ، پیمانه ی معرفتی مان ظرفیت خود را از دست داده است و بالاخره کتاب نمی خوانیم زیرا ارزش دانایی و آگاهی را نمی دانیم.

علت به رغبتی ما به مطالعه چیست؟!

دوران دانشجویی همان طور که از اسمش پیداست برای مطالعه و کتاب خواندن بستر مناسبی را فراهم می کند اما دانشجویان ما فقط کتاب های درسی را مطالعه می کنند و علت این امر شاید به فضای مجازی و اینترنت، کمبود وقت، گرانی، کیفیت پایین و جذاب نبودن برخی کتاب های غیر درسی دانست.

طلا وجدانی دانشجوی کارشناسی رشته ادبیات فارسی در خصوص بی رغبتی قشر جوان به مطالعه می گوید: مدرک گرایی علت اصلی عدم علاقه به مطالعه است، وقتی که دیگر سواد داشتن مهم نباشد و همه به دنبال مدرکی باشند که بگویند لیسانس یا فوق لیسانس دارم حتی کتاب های درسی را هم نمی خوانند.

وی ادامه می دهد: با اینکه رشته تحصیلی من نیاز به مطالعه دارد اما کتاب های دانشگاهی را برای گرفتن نمره مطالعه میکنم؛ با اینکه حتی اساتید دانشگاهی ما توصیه می کنند حتما مطالعه داشته باشیم.

نعیمه صادق زاده معلم دوره ابتدایی نیز در این خصوص تصریح کرد: مطالعه هم باید مانند هر کدام از قانون های رفتاری در تربیت کودکان الویت داده شود و نباید فراموش کرد که کتاب خوان کردن کودک درست ثل عادت دادن او به مسواک زدن قبل از خواب، در خانه و توسط والدین صورت می گیرد.

کارشناسان فرهنگی گران بودن کتاب، فقدان وقت کافی برای مطالعه، سرگرم شدن افراد به مسائل جانبی یا نبود کتاب و کتاب فروشی های مناسب برای سلیقه های مختلف را از علت های اصلی کاهش سرانه مطالعه می دانند. اما این همه آن دلایلی نیست که ما را از مطالعه کتاب دور و دورتر کرده است.

با نگاهی گذرا به رفتار برخی از افراد و دلایل آنان برای عدم تمایل به مطالعه، خودشیفتگی فرهنگی و قومی، نوعی احساس سیری و اشباع شدگی فکری کاذب به چشم می خورد و تفکری که بدون پایه های علمی و آگاهی در راس بی مطالعه ماندن ضربان دارد.

از سوی دیگرباید قبول کرد که مطالعه زمان بر است و تنبلی ذهنی و بی حوصلگی های ناشی از حجم کار و دل مشغولی های زیادی که برای گذران زندگی روزمره به آن می پردازیم باعث شده تا مطالعه را وقت گیر و حتی گاهی بیهوده تلقی کنیم.

ترویج کتابخوانی گره گشای بسیاری از مشکلات است

رقیه جعفریان استاد دانشگاه و دارای سابقه کتابداری در کتابخانه های مرکزی با اشاره به دلایل کاهش روزافزون ساعات مطالعه در میامن اقشار جامعه، اظهار داشت: همه از کودکی در خانواده به فرهنگ‌ پذیری می‌رسیم، خانواده‌ای که به دلایل مختلف مثل فقراقتصادی، بی سوادی یا کم‌ سوادی کلاسیک یا اجتماعی(فقر فرهنگی)، بیهوده دانستن مطالعه و تشویق کردن فرزند به صرفاً مطالعه کتب درسی، کودک را از درک اهمیت مطالعه دور می‌کند و نمی‌تواند فردی با رغبت به مطالعه تحویل جامعه دهد.

وی افزود: همچنین متاسفانه نظام درسی آموزش و پرورش مبتنی است بر محفوظات و صرفاً مطالعه‌ ی کتب درسی است و در آن پژوهش و ترغیب دانش ‌آموز به مطالعه‌ ی فوق برنامه جایی ندارد.

جعفریان تصریح کرد: بسیاری از ما با کتاب بیگانه هستیم و این بیگانگانی که همه ی وقت ما را گرفته است و در طول روز به راحتی ساعت ها حرف می زنیم و فیلم می بینیم و موسیقی می شنویم؛ اما دقایقی مطالعه ما را خسته می کند.

وی خاطر نشان کرد: ضرورت ترویج کتابخوانی و تولید و نشر کتاب یکی از نمودهای مهم رشد فرهنگی هر جامعه است و تلاش برای ترویج و توسعه ی فرهنگ کتاب و کتابخوانی و تجهیز کتابخانه های عمومی، یک سرمایه گذاری فرهنگی برای رشد جامعه و گره گشای بسیاری از مشکلات آن در عرصه علمی و فرهنگی خواهد بود.

و اما راه حل...

کتاب محوری و دانایی در تمام برنامه‌های اجرایی، برگزاری سابقات کتاب‌خوانی، مقاله نویسی و کتاب نویسی در سطح کودکان و نوجوانان و دانشجویان، ایجاد بوستان‌های کتاب در سطح شهرهای کوچک وبزرگ،فعال‌سازی مراکزی جهت تعویض کتاب وبروز رسانی کتاب های قدیمی، راه اندازی کتابخانه‌های سیار در سطح شهر، برگزاری نمایشگاه‌ها و حراجی‌های کتاب در فصل های متعدد از سال وآشنا سازی کودکان و نوجوانان و تمام اقشار جامعه با نحوه ترویج کتاب‌خوانی از جمله مرحم هایی است که اگر درمان هم نباشد، لااقل مرگ را برای سرانه بیمار کتاب خوانی به تاخیر می اندازد.

/شادی غلامی/