در گفتوگوی پانا با معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی عنوان شد؛
6 استراتژی برای پیشگیری از کودک آزاری/ اجرای طرح "بازاریابی اجتماعی"
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی معتقد است: امروز جامعه نسبت به موضوع کودک آزاری حساس شده و روال شناسایی کودک آزاری با توجه به افزایش دسترسی مردم و رشد آگاهی آنها بیشتر شده است و در مقابل تعداد موارد کودک آزاریها کمتر شده است.
به گزارش خبرنگار پانا، کاهش آسیبهای اجتماعی با هدف ایجاد جامعهای سالم نیازمند اتخاذ راهحلهای اجرایی و اطلاع رسانی صحیح به خانوادههاست. هر چند کارشناسان اجتماعی معتقدند برخی از چالشهای اجتماعی به طور کامل در جامعه برطرف نمیشود اما با اقدامات پیشگیرانه میتوان آثار این آسیبها را کاهش داد. در عین حال طی سالهای اخیر شاهد افزایش وقوع انواع آسیبهای اجتماعی از جمله کودک آزاریهای متعددی هستیم که مجموعهای از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... باعث بروز چنین وضعیتی شده است. حال اینکه لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان سالهاست بلاتکلیف در مجلس باقی مانده در صورتیکه با وجود یک قانون جامع و کامل میتوان از ظهور چنین آسیبهایی جلوگیری کرد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع کودک آزاری و روند بررسی لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان با دکتر حبیب الله مسعودی فرید - معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره نگاه این سازمان به لایحه مذکور و اقدامات انجام شده در این بخش به گفت و گو نشستهایم که در ادامه میآید:
50درصد کودک آزاری ها مربوط به "غفلت" است
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با بیان اینکه شایعترین عامل کودک آزاری در دنیا و همچنین در ایران به دلیل غفلت صورت می گیرد، گفت: کودک آزاری در تقسیم بندیهای مطرح دنیا، تحت عنوان سوء رفتار با کودک تلقی میشود. شایعترین دلیل کودک آزاری، غفلت است به طوری که 50 درصد کودک آزاریها را شامل می شود.
وی با اشاره به موارد غفلت در کودک آزاری گفت: در واقع غفلت شامل بیتوجهی به بهداشت، آموزش، مسایل عاطفی، محبت به کودک میشود که در صورت نپرداختن به این موضوعات، تبعات روانشناختی و اجتماعی آن بسیار زیاد خواهد بود.
مسعودی فرید با بیان اینکه برای کودک آزاری 6 استراتژی مطرح است، بیان کرد: یکی از مهم ترین استراتژیهای مربوط به مسایل کودکان، لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان است که این لایحه هماکنون در اختیار مجلس قرار دارد. علاوه بر آن، افزایش دانش و مهارت افراد از اهمیت برخوردار است چرا که معتقدیم کودکان باید آگاه شوند کودک آزاری چیست و هر تنبیهی عادی نیست و در نهایت این موارد را به کجا باید منعکس کنند.
پایشی از میزان کودکآزاری ناشی از غفلت در ایران وجود ندارد
وی با بیان اینکه پایشی از میزان کودک آزاریهای ناشی از غفلت در ایران انجام نشده است، گفت: به صورت موردی مطالعه و پایشی در کشور نداریم تا طبق آن بدانیم چه میزان از شیوع کودک آزاریها به دلیل غفلت صورت گرفته است و آمارهایی که در اختیار داریم فقط تماسهایی است که با اورژانس اجتماعی و خط 123 برقرار شده است.
به گفته وی، پایش وضعیت کودک آزاری را می توان در مدارس، در محلات مختلف و مراکز بهداشت انجام داد هر چند که در حال حاضر جسته و گریخته آماری وجود دارد اما به طور مشخص پیمایشی ملی برای این مسأله وجود ندارد.
معاون امور اجتماعی با اشاره به استراتژی آموزش و مهارتهای اجتماعی به والدین و کودکان گفت: بحث آموزش و مهارت کودکان و والدین بسیار اهمیت دارد. خانواده باید آموزشهای فرزند پروری را فرا گیرد تا بتواند مدیریت هیجانات را انجام دهد. بسیاری از کودک آزاریها ممکن است به معنای واقعی عمدی نباشد و به دلیل ناآگاهی والدین در نحوه تربیت صحیح فرزند، صورت بگیرد لذا موضوع فرزند پروری از اهمیت برخوردار است.
اکثر تماسهای مربوط به کودک آزاری از سوی همسایهها و اقوام کودکان است
وی در ادامه با اشاره به اهمیت جایگاه بهزیستی و نهادهای حمایتی در رابطه با کودک آزاری گفت: یکی از استراتژیهایی که در بحث کودک آزاری اهمیت دارد، آشنایی مردم با نهادهای حمایتی از جمله بهزیستی است تا اگر کودک آزاری رخ دهد به اورژانس اجتماعی اطلاع دهند. در حال حاضر اکثر تماسهایی که برقرار میشود از سوی همسایهها و اقوام است.
مسعودی فرید با اشاره به شناسایی موارد کودک آزاری در طرحهای غربالگری توضیح داد: یکی از مواردی که میتوان موارد کودک آزاری را شناسایی کرد، طرحهای غربالگری به ویژه مراقبتهای پس از زایمان در مراکز بهداشت است. اگر کودکی دچار سوء تغذیه بود و یا آثاری از کبودی بر روی بدن او وجود داشت و یا خانواده دارای اعتیاد بودند، میتوان موارد را گزارش داد. از طرفی در طرح مراقبت در منزل نیز میتوان این موارد را شناسایی کرد که البته این طرح در کشور اجرا نمیشود.
افزایش میزان شناسایی موارد کودک آزاری نسبت به گذشته
وی ادامه داد: علاوه بر این بهزیستی، مهدهای کودک و مدارس نیز اماکنی هستند که میتوان غربالگری کودکان را انجام داد و موارد کودک آزاری را شناسایی کرد. نباید فراموش کرد که امروز روال شناسایی کودک آزاری با توجه به افزایش دسترسی مردم و رشد آگاهی آنها بیشتر شده است و در مقابل تعداد کودک آزاریها نیز کمتر شده چرا که استانداردها و مصادیق بالا رفته است. زمانی بود که حتما باید دست و پای کودک شکسته می شد تا کودک آزاری تلقی شود اما این مصداق امروز تغییر کرده و حتی کوچکترین آسیب به کودک هم قابل قبول نیست.
این مقام مسئول در سازمان بهزیستی با ابراز نگرانی از مواردی از کودک آزاری که توسط والدین معتاد و افراد سوء مصرف مواد مخدر و والدین دارای اختلال "سایکوز" صورت میگیرد، گفت: تنها نگرانی که در این زمینه وجود دارد مواردی است که وابسته به مواد مخدر به ویژه مواد صنعتی است که توهم و اختلالات رفتاری ایجاد میکند و بسیاری از موارد شدید کودک آزاری در این بخش صورت میگیرد و حتی منجر به فوت کودک میشود.
تأثیر مسایل اقتصادی در موضوع کودک آزاری
وی درباره تأثیر مسایل اقتصادی در موضوعات کودک آزاری نیز گفت: مسایل اقتصادی میتواند در سلامت روان افراد تأثیرگذار باشد اما اینکه به صورت دقیق بگوییم چه میزان از کودک آزاریها به دلایل مسایل اقتصادی رخ میدهد در این باره آماری وجود ندارد.
مسعودی فرید در ادامه درباره افزایش موارد کودک آزاری از سال 85 به بعد نیز توضیح داد: در مجموع همه موارد کودک آزاری افزایش نیافته بلکه کودک آزاریهای خشن و منجر به فوت، افزایش شده که آنهم به دلیل مصرف مواد مخدر صنعتی از سوی والدین و افراد کودک آزار است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با بیان اینکه در رابطه با آمار کودک آزاریهای خشن مطالعات پیمایشی وجود ندارد، گفت: متأسفانه در رابطه با موارد کودک آزاری خشن مطالعات پیمایشی در اختیار نداریم اما اگر همان 6 استراتژی را در این رابطه داشته باشیم، میتواند به ما کمک کند. یکی از این موارد، رویکرد رسانهای است که مطرح کردن کودک آزاری در رسانهها از جمله صدا و سیما فرصتی برای بررسی دقیق مسأله کودک آزاری است.
در اقدامات کودک آزاری نباید معطل قانون ماند
وی در پاسخ به این سوال که لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان تا چه میزان در کاهش موارد کودک آزاری تأثیرگذار است، گفت: در حال حاضر قانون 9 ماده ای کودک آزاری مصوب سال 81 اجرا میشود و طبق آن کودک آزاری جرم تلقی شده و نیاز به شاکی خصوصی ندارد اما لایحهای که هم اکنون در اختیار نمایندگان قرار دارد، وسیعتر شده و فرصتهای زیادی دارد. ضمن اینکه مواردی از جمله خرید و فروش کودکان در آن مطرح شده که به طور قطع میتواند دست ما را باز بگذارد. معتقدم خیلی نباید اقدامات خود را معطل قانون کنیم.
مسعودی فرید افزود: بسیاری از کارشناسان اعلام میکنند اگر قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شود به نفع ما است. هر چند تصویب این قانون به ما کمک میکند اما فکر میکنم همین الان نیز ابزار لازم برای مقابله با کودک آزاری در اختیار ما قرار دارد.
استقرار 9500 کودک در 700 مرکز نگهداری بهزیستی
وی با اعلام اینکه تعداد 9 هزار و 500 کودک در 700 مرکز شبانه روزی در کشور حضور دارند، گفت: 85 درصد این کودکان، افرادی هستند که بدسرپرست هستند. قانون مصوب سال 53 واگذاری این کودکان را ممنوع میدانست اما در قانون مصوب سال 92 واگذاری این کودکان، تحت شرایط مشکلی ندارد. از تعداد 9 هزار و 500 کودک مستقر در مراکز، 15 درصد قابل واگذاری است. در حال حاضر سالی بیش از هزار کودک به متقاضیان فرزندخواندگی واگذار میشود منتهی هر کودک بدسرپرستی را نمیتوان واگذار کرد به عنوان نمونه سرپرستی که برای درمان اعتیاد خود به مرکز ترک اعتیاد مراجعه کرده فرزند او به دیگری واگذار نمیشود.
اجرای سیاست موسسهزدایی در نگهداری کودکان در مراکز بهزیستی
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به سیاست موسسه زدایی در نگهداری کودکان در مراکز بهزیستی گفت: سیاستی که در دنیا نیز وجود دارد، موسسه زدایی است و هدف این است که تا حد ممکن کودکان در خانههای خود حضور داشته باشند. البته بهزیستی مراکز شبه خانوادهای برای این کودکان تعریف کرده است. طی 20 سال گذشته تعداد کودکان مستقر در مراکز زیاد بود اما هم اکنون تعداد کودکان در مراکز رو به کاهش است. متوسط تعداد کودکان مستقر در مراکز شبه خانواده 8 نفر است و در 35 شیرخوارگاه موجود در کشور حدود 1600 کودک مستقر هستند.
وی همچنین با اشاره به طرح امین موقت نیز گفت: در این طرح کودکان به طور موقت به خانوادهها واگذار میشوند. از طرفی مطالعهای در ده کشور با شاخص توسعه بالا انجام دادهایم که نتیجه آن منتشر شده و طبق آن متوجه شدهایم که بسیاری از کشورها برای سنین زیر 12 سال مرکز نگهداری ندارند. البته منظور این نیست که در این کشورها کودک بی سرپرست وجود ندارد بلکه در این کشورها به متقاضیان و خانواده ها آموزش داده شده تا سرپرستی کودکان را برعهده بگیرند و حتی حقوق نیز دریافت می کنند ضمن اینکه دولت نیز بر این خانواده ها نظارت می کند.
مصلحت کودک اولویت اصلی در واگذاری کودکان
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با تأکید بر اینکه در روند واگذاری کودکان در ایران مصلحت کودک در اولویت قرار دارد، گفت: در بحث فرزندخواندگی اگر به طور قطع تشخیص دهیم که کودک باید واگذار شود، اولین و مهم ترین اصل مصلحت کودک است. طرحی در این زمینه در دستور کار قرار دارد و به صورت پایلوت در 5 استان از جمله در اصفهان در حال انجام است که مطابق آن به خانوادهها یارانه نیز تعلق میگیرد و این طرح در راستای رویکرد کاهش آسیب در دست انجام است.
وی اضافه کرد: در رابطه با واگذاری کودکان مواردی است که قاضی حکم داده تا کودک واگذار شود اما پس از سه سال خانواده اصلی کودک به بهزیستی مراجعه و درخواست بازگشت فرزند خود را داشتهاند. همچنین مواردی نیز وجود دارد که قاضی به برگشت کودک به خانواده اصلی خود حکم داده اما خانواده با واگذاری کودک موافق بودهاند، بنابراین این چالشها در بخش واگذاری کودکان بدسرپرست وجود دارد اما تنها چیزی که برای بهزیستی اهمیت دارد، مصلحت کودک است چرا که در همه این موارد روحیه و روان کودک برای ما اهمیت دارد.
اجرای طرح "بازاریابی اجتماعی" برای افزایش مهارت فرزندپروری
این مقام مسئول در سازمان بهزیستی در ادامه با اشاره به اجرای طرح بازاریابی اجتماعی توضیح داد: در طرح بازاریابی اجتماعی به دنبال این هستیم که خانواده رفتارهای سالم را قبول و برای انجام آن اقدام کنند. این اقدامات بیشتر در بخش فرزندپروری خانواده است تا در خانوادهها احساس نیاز ایجاد شود و مردم به اهمیت فرزندپروری اهمیت دهند. سعی میکنیم این طرح را در مدارس دنبال کنیم و معتقدیم اگر قرار است کودک موفق شود لازم نیست فقط در دروس ریاضی و فیزیک مهارت کسب کند بلکه باید هوش هیجانی کودک نیز فعال شود. بنابراین با بازاریابی اجتماعی به دنبال افزایش آگاهی والدین هستیم و نیاز داریم در این طرح علاوه بر آموزش و پرورش، دانشگاهها و تمامی کارشناسان حرفهای ورود کنند.
مسعودی فرید خاطرنشان کرد: بخشی از فعالیتهای ما در راستای کاهش آسیبهای حوزه کودکان در طرح نماد(نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان) با همکاری آموزش و پرورش انجام میشود. اگر قبول داریم که آموزش و پرورش نهادی استراتژیک است باید به آن کمک کرد تا تقویت شود چرا که مدارس فقط جایی برای درس خواندن نیست بلکه پرورش در کنار آموزش نیز اهمیت دارد.
گاهی در فرهنگ، تنبیه کودک عادی است
وی در ادامه با اشاره به اهمیت مسأله فرهنگ در کاهش کودک آزاریها اظهارداشت: یکی از دلایلی که کودک آزاری صورت میگیرد، به دلیل مسایل فرهنگی است. گاهی در فرهنگ، تنبیه کودک عادی است و به این دلیل اگر موردی هم کودک آزاری پیش آید با اورژانس اجتماعی تماسی گرفته نمیشود. بنابراین اینکه در منطقهای از وقوع کودک آزاری گزارشی ارائه نمیشود به این دلیل نیست که در آن منطقه کودک آزاری وجود ندارد.
کودک زیر 13 سال به بلوغ روانی نمیرسد
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی همچنین درباره نادیده گرفتن موضوع ازدواج کودکان در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بیان کرد: نمایندگان مجلس به طور جداگانه نسبت به این موضوع ورود کردهاند و طرحی را در دست اقدام دارند. اما من فکر میکنم، باید به شرایط ازدواج افراد نگاه کرد. یکی از شرایط ازدواج، رسیدن به بلوغ اجتماعی و روانی است و مطالعات نشان میدهد که کودک زیر 13 سال نمیتواند به بلوغ روانی برسد. حتی در مواردی شاهد بودیم که افراد در سنین بالا هنوز به بلوغ روانی نرسیدهاند و در ازدواج با شکست مواجه شده اند.
وی با تأکید بر اینکه در ازدواج باید همه ابعاد سنجیده شود، گفت: دلایل مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوانان برای ازدواج باید سنجیده شود. ازدواج کودکان و ازدواج جوانان دو مقوله جداگانه است و باید مورد سنجش قرار گیرد و موانع آن شناسایی شود. معتقدیم لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به تنهایی نمیتواند این موضوع را حل کند. هر چند در حال حاضر سن بلوغ دختران و پسران کاهش یافته اما برای حل این مشکل، بهترین اقدام گفتگو با فقهاست چرا که نمیتوانیم قبول کنیم یک کودک زیر 13 سال ازدواج کند.
توجه به پتانسیل سازمانهای مردم نهاد در لایحه حمایت از کودکان
مسعودی فرید همچنین درباره توجه به پتانسیل سازمانهای مردم نهاد در بحث لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان گفت: هنوز بررسی لایحه به اتمام نرسیده اما به جز سازمان بهزیستی، دستگاههای دیگری هستند که وظایف آنها در لایحه دیده شده است. از طرفی پیشنهاد کردیم تا برای سازمانهای مردم نهاد نیز جایگاهی در لایحه در نظر گرفته شود و کارکردهای آن تعریف شود.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سوال که آیا لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در سال جاری در مجلس نهایی می شود، گفت: اگرچه کمیسیون تخصصی مجلس نسبت به موضوع لایحه به طور جدی ورود کرده است اما بررسی لایحه در صحن علنی مجلس به سال آینده موکول می شود.
فرشته مرادی -آسیه اسحاقی
ارسال دیدگاه