آفات واژه‌پردازی

دو تصور اشتباه

چنانچه "وینفورد هیکس"، در کتاب "نوشتن برای روزنامه‌نگاران" آورده و "علی اکبرقاضی زاده" ترجمه کرده‌است؛ برخی از روزنامه‌نگاران در عمل، دو تلقی نادرست از نوشتن واژگان دارند؛ اول اینکه تصور می‌کنند، باید از کاربرد و تکرار واژه‌هایی که دلپذیر نیستند پرهیز کرد و[با معنی‌کردن این کلمات، آنها را در لفافه پیچید و تحویل مخاطب داد.] و دوم اینکه گمان می‌کنند؛ خوانندگان خاص، دوست ندارند واژه را در مفهوم مستقیم خود بخوانند.

حال آنکه؛ هر دو تصور نادرست است! گوناگونی و تنوع در انتخاب واژگان گاهی نه‌تنها مشکلی را در بیان خبر حل نمی‌کند. بلکه او را فقط از مفهومی به مفهوم دیگر منتقل می‌کند و حتی گاه خواننده را از هدف متن و خبر دور می‌کند.

به عادتها توجه کنید!

گوناگونی و تنوع و انتخاب واژگان از سوی روزنامه‌نگاران، بنا‌بر یک سنت دیرینه در ادبیات مرسوم است؛ اصل: "پرهیز از تکرار و پرداختِ متن." تا بدین وسیله نوشته خواندنی‌تر شود.

اما یکی از اصول طلایی در روزنامه‌نگاری؛"صراحت و روانی است و نه واژه‌پردازی."

گاهی گزینش‌های متفاوت کلمات در معانی یکسان برای اینکه از تکرارهای ناخواسته پرهیز کنیم، کاربردی و خوب است، اما باید در این کار به قاعدۀ " عادت به مفهوم واژه‌ها " توجه کرد.

[یعنی گاه خوانندگان به کلمه‌ای که در فرهنگ و ادبیات ما به‌کار رفته‌است کاملا عادت کرده و با آن مأنوس شده‌اند و شما به عنوان خبرنگار نباید به این عادت- که موجب تفهیم سریع مطلب می‌شود- با انتخاب واژگان هم‌معنی که برای خوانندگان مأنوس نیست، لطمه بزنید.]

وسوسۀ واژه‌پردازی

به این متن خبری توجه کنید!

• یک زن- مادرسه فرزند- که به خاطر شهادت دروغ در یک تصادف رانندگی زندانی شده بود، دیروز به حکم سه قاضی دادگاه تجدیدنظر، نزد فرزندان خود بازگشت .

قاضی‌ها بر سنگینی جرم زن تاکید کردند، اما گفتند؛ شرایط نامطلوب فرزندان باعث شد تا وزنۀ رأی به نفع آزادی این زن سنگینی کند، [تا وی آزاد شود]

سنگینی و جذابیت این ورودی بیشتر به خاطر تکرار واژه‌های مادر و فرزند است،خبرنگار اگر برای دوری‌کردن از تکرار واژه فرزند، کلمه "کودکان" و بعد "اطفال" را بر می‌گزید،این ورودی از جذابیت می‌افتاد.

در موقعیت‌های اینچنینی خبرنگار نباید دچار وسوسۀ واژه‌پردازی و تنوع کلمه و مفهوم شود، بلکه بهتر است متن را به همان شکل طبیعی خود بنویسد.