نسخه "شفابخش" یا "بی اثر"

به گزارش خبرنگار پانا، طبق آمار اورژانس اجتماعی کشور در یکسال گذشته ،بیش از 173 هزار مورد در 31 استان با خط 123تماس گرفتند که از این تعداد تماس، 13 هزار و 766 تماس یعنی 8 درصد مربوط به کودک آزاری بوده است. تعداد 5 هزار و 270 مورد مربوط به مسایل جسمی و کودک آزاری بدنی و این آمار یعنی 38.5 درصد آزار جسمی صورت گرفته است. در مورد آزار جنسی 2.5 درصد تماس‌ها یعنی 360 مورد اعلام شد . در بخش کودک آزاری روانی تعداد هزار و 346 مورد یعنی 10درصد تماس‌ها را به خود اختصاص داد و در زمینه غفلت نیز 5 هزار و 672 مورد یعنی 49 درصد تماس ها و 8 درصد تماس‌ها یعنی هزار و 111 مورد نیز تماس‌های نامشخص بوده است.

طبق اعلام آمار منابع رسمی ؛ بیشتر این آزار ها سال ها ادامه داشته به طوری که 25 درصد آزارها بیش از 3 سال ادامه داشته است. 22.5 درصد یک تا سه سال، 10 درصد هفت ماه تا یک سال، 12 درصد یک تا هفت ماه و 26.5 درصد نیز زیر یک ماه بوده است. همچنین کودک آزاری‌ها در سنین مختلفی رخ داده است و به طور مساوی برای دختران و پسران صورت گرفته است و اینگونه نبوده که دختران بیش از پسران باشند و ممکن است فقط موارد جنسی در پسران کمتر باشد اما آمارها خیلی متفاوت نیست.

حوادث کودک آزاری منجر به فوت کم نیستند، این را با رجوع به اخبار دلخراش دو سال اخیر می بینیم و این یعنی یک زنگ خطر افزایش خشونت و روند صعودی آسیب های اجتماعی که جامعه ایرانی را تهدید می کند .

ابتدای سال 95 بود که خبر فوت دلخراش ستایش دخترک 7 ساله افغان تبار منتشر شد .دخترکی که توسط پسر 17 ساله همسایه ربوده و پس از تجاوز جسدش با اسید سوزانده شده بود .

درست سه ماه پس از این حادثه، ماجرای معصومه 10 ساله که توسط نامادری مورد شکنجه قرار گرفته بود خبرساز شد . این کودک که در وضع وخامت باری به بیمارستان رسیده بود به دلیل شکنجه های بسیارنامادری اش بیهوش شده بود که پس از تلاش های فراوان کادر پزشکی به هوش آمد .

مرگ دلخراش محمدامین 9 ساله از دیگر کودک آزاری های منجر به فوت سال 95 بود .خبر فوت این کودک که به دلیل ضرب و شتم ناپدری اش دچار مرگ مغزی شده بود آبان ماه سال 95 منشتر شد این کودک 9 ساله مدتها مورد کودک آزاری بی رحمانه قرار گرفته بود.

پس از این اتفاقات ناگوارسال 95 ،خبر گم شدن آتنا دختر 7ساله پارس آبادی بار دیگر در خرداد 96 اذهان عمومی را مشوش کرد.28خرداد ماه96 خبر گم شدن آتنا منتشر شد بعد از جستجو وپیگیری پلیس مشخص شد که آتنا توسط مغازه داری ربوده و پس از تجاوز او را به قتل رسانده بود .

پس از حادثه آتنا ،رقیه دختر 5 ساله مشهدی بود که به دلیل ضرب و شتم ناپدری اش فوت کرد . نهم مرداد 96 نیز پریا دخترک 5 ساله ساوه ای در اثر کودک آزاری فوت کرد .

چندی بعد خبر کمیای 7 ساله کرجی که 70 بار توسط ناپدری و دوستش مورد تجاوز قرار گرفته بود بار دیگر موجب تشویش اذهان عمومی شد. پدر ناتنی بارها( طبق گفته کیمیا) به وی تجاوز کرده است. اینها همه تجاوزات و کودک آزاری های دو سال اخیر نیستند زیرا بسیاری از این کودک آزاری ها پنهان می ماند و هیچ گاه کسی از آن مطلع نمی شود .

طبق آمار مسوولان بهزیستی 76 درصد کودک آزاری ها توسط والدین انجام می شود .بر اساس همین آمار 80 درصد از این کودک آزاری ها توسط آشنایان کودکان است. 75 درصد از والدینی که کودکان خود را مورد آزار های جسمی قرار می دهند اعتیاد دارند.

مجید ابهری ،آسیب شناس در این باره می گوید: 55 درصد از این کودک آزاری ها هیچ گاه گزارش نمی شود و این قربانیان خود در بزرگ سالی بر اثر تاثیرات روانی باقی مانده از کودکی، بزهکار می شوند.

بسیاری بر این باروند که نبود قوانین کارآمد و آموزش های لازم به کودکان و والدین مهمترین عامل افزایش کودک آزاری در دهه اخیر است . گرچه در اوایل دهه 80 لایحه ای به منظورآموزش ، پیشگیری و مجازات در حوزه کودک آزاری توسط قوه قضاییه تهیه و به مجلس هشتم رفت ولی تا کنون مورد تصویب مجلس ها قرار نگرفته است . البته بسیاری براین عقیده اند که تصویب این قوانین به تنهایی فایده ای ندارد و فرهنگسازی و آموزش نقش مهمترین در پیشگیری و بهبود این شرایط دارد.

بسیاری از نمایندگان مجلس نیز حل معضل کودک آزاری را درتصویب قوانین نمی‌بینند و راه مبارزه با آن را، حل مشکلات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی عنوان می‌کنند معتقدند که با تغییر قانون، مشکل حل نمی‌شود که البته در پاسخ این گروه باید گفت قطعا کودک آزاری فقط یک پدیده قانونی نیست و نباید به آن تنها از منظر حقوقی نگاه کرد. بلکه کودک آزاری دارای ابعاد و گستردگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که با وجود همه این عوامل موثر و گستردگی آنها، نمی‌توان نقش قانون در پیشگیری و مواجهه با کودک آزاری را انکار کرد خاصه آنکه قوانین موجود در این حوزه فاقد جامعیت و مانعیت لازم است. قطعا با تصویب لایحه، همه مشکلات حل نمی‌شود و مثل همه قوانین دیگر ، اجرایی کردن آن نیاز به زیرساخت‌هایی دارد ولی وجود قانونی کامل با نگاه حمایتی نسبت به کودکان و پیش‌بینی سیاست‌های اجرایی و الزام آور کردن ساز و کارهای پیشگیرانه می‌تواند موثر واقع شود.

کامبیز نوروزی حقوقدان یکی از منتقدان این لایحه است .او در این باره می گوید که توسل به قانون و قانونگذاری، ساده ترین و ناکارآمدترین راه حل هاست. مسأله اصلی شناخت موضوع کودکان و نوجوانان و کودک آزاری و شناخت علل و عوامل آن و انواع کودک آزاری در ایران است.

در حالی که برخی معتقدند که بیش از قانون نیازمند فرهنگسازی و بازنگری در باورها هستیم بسیاری از کارشناسان می گویند که تا قانونی وجود نداشته باشد فرهنگی تبین نمی شود . آنها راه خروج از بحران کودک آزاری را تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان می دانند .

منصور مظفری وکیل دادگستری در این باره می گوید: علاوه بر اینکه تصویب این قانون باعث کاهش جرایم علیه کودکان می شود و وجود آن باعث محدود شدن بزهکاری کودکان نیز می شود. قوانین و بازدارندگی آن سبب می شود که از میزان جرایم نسبت به کودکان به شدت کاسته شود وبا آمار نزولی در این باره مواجه شویم .

حساسیت نسبت به آمار کودک آزاری سبب شد تا زنان دولتی از جمله ابتکار ،مولاوردی و جنیدی هم در نامه ای به رییس مجلس شورای اسلامی خواستار تصویب هر چه سریعتر این لایحه شود. در این نامه آمده است که لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول و به کمیسیون‌های حقوقی و فرهنگی ارجاع شده است، نیازمند تسریع جهت رسیدگی به وضعیت کودکان و نوجوانان کشور است که سال‌ها در مجلس با توقف و اطاله بررسی مواجه شده است.

معصومه ابتکار نیز در اولین نشست خبری خود در معاونت امور زنان در پاسخ به پانا درباره ورود این معاونت به موضوع لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان گفته بود: همکاری بسیار جدی را در این زمینه با مجلس به ویژه فراکسیون زنان خواهیم داشت. و این موضوع را برای رسیدن به هدف به جد پیگیری خواهیم کرد.

اما یکی از مهمترین مواردی که می تواند در کاهش ظهور و بروز کودک آزاری تاثیر گذار باشد آموزش است. آموزش به والدین و کودکان نکته ای است که فعالان مسایل اجتماعی نیز به آن اشاره می کنند و بر آن تاکید دارند . البته مولفه های فرهنگی و اقتصادی را هم نباید در کاهش آمار کودک آزاری نادیده گرفت زیرا بیشتر کودک آزاری ها در خانواده هایی اتفاق می افتد از از بستر ضعیف فرهنگی برخودار هستند . در کنار این مسایل مشکلات اقتصادی و معیشتی همه دست به دست هم می دهند تا کودک آزاری ها در ابعاد مختلف شکل بگیرد .

ایجاد بسترهای فرهنگی و اقتصادی لازم یکی از بهترین کارکردهای کاهش آمار کودک آزاری محسوب می شود گرچه در این میان برخی هم معتقدند که قوانین مربوط به لایحه کودک آزاری با عرف ها و فرهنگ های موجود تطبیق و همخوانی ندارد و این موضوع بیانگر این است که اگر مجلس هم این لایحه را مصوب کند عرف و باورهای موجود اجازه اجرای آن را نمی دهند.

لیلا حقیقت خواه وکیل پایه یک دادگستری نیز نواقص زیاد را در لایحه بر می شمارد .به گفته او یکی از مواردی که در لایحه مذکور وجود دارد این است که اگر کودکی اعلام جرم کند ،مداخله ها انجام می شود. ولی این بحث مطرح است که حرف های کودک اعتبارد دارد یا خیر. در کشورهای پیشرفته از جمله فرانسه و امریکا به کودکان اهمیت می دهند به طوری که کودک می تواند در هر سنی با خط 911 تماس بگیرد و اعلام جرم کند. در این کشورها به موضوع کودکان سریعا رسیدگی می شود اما در ایران در ابتدا باید صحت ادعای کودک بررسی شود و اگر موضوع را فوری ببینند و لازم بدانند به آن ورود می کنند در واقع حرف کودک خیلی سندیت ندارد.

در مقابل نواقصی که در لایحه برخی حقوقدانان از آن یاد می کنند یکی از تدوین کنندگان لایحه ، لایحه فعلی را کارآمد و اثر گذار می داند. سید علی کاظمی مشاور معاون حقوقی قوه قضاییه معتقد است که لایحه مذکور به دلیل جامع بودن بسیار بازدارنده خواهد بود و در قوانین قبلی مجازات ها و بسیار ناقص و پراکنده بودند ولی در لایحه فعلی به تمام این ابعاد توجه شده است.

فریبا درخشان نیا از مدیران سازمان بهزیستی که در روند تدوین و بررسی مفاد لایحه فوق با مجلس و کمیسیون قضایی همکاری می کند نیز بر این بارو است که این لایحه به دلیل تشدید مجازات تاثیر بسیاری در پیشگیری از جرایم دارد و باز دارنده است.

او درباره روند کند بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان می گوید: به نظرم شاید دلیل منطقی نیست که به دلیل تاخیر 13 ساله (از لحظه پیشنهاد اولیه لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان) ، برای جبران آن با عجله و غیرمنطقی جلو برویم. در واقع سعی می شود در بررسی این لایحه قانون از حکمت لازم برخوردار باشد تا قضات بتوانند به درستی تصمیم‌گیری کنند. نباید فراموش کنیم که با تصویب این لایحه تمام اتفاقات و مسایل کودکان حل نمی‌شود. من بر خلاف برخی از افراد که در فضای روانی خاصی قرار می‌گیرند و معتقدند این لایحه باید سریع به تصویب برسد معتقدم نباید شتابزده عمل کرد چراکه در آن صورت کارآیی لازم را نخواهد داشت.

قطعا لایحه فعلی نقاط ضعفی نیز دارد ولیکن تصویب این لایحه حتی به همین شکل کنونی و به رغم ایراداتی که بر آن وارد است، بسیاری از مشکلات عملی را حل می‌کند هر چند دقت نظر در مواد لایحه و انجام اصلاحات و الحاقاتی در خصوص آن هست که بتواند این لایحه را به یک قانون جامع حمایتی از کودکان تبدیل کند. هر چند تصویب این لایحه یک مطالبه عمومی است ولی قطعا بعد از تصویب این لایحه همه مشکلات موجود حل نمی‌شود و معجزه‌ای اتفاق نمی‌افتد و مثل همه پدیده‌های نوظهور دیگر تصویب لایحه مستلزم ساختار سازی و ارتقای وضعیت فرهنگی و آموزش و اطلاع‌رسانی در این خصوص است اما تصویب این لایحه بی‌شک نقطه قوتی است که می‌تواند با ایجاد زمینه‌های قانونی در حمایت از کودکان تحول چشمگیری ایجاد کند. در واقع هر چند مثل بسیاری از قوانین دیگر لایحه ساز و کارها و ساختارهای دولتی را پیش‌بینی کرده است که ایجاد آن مستلزم اقدامات بعدی است که بعضا زمان و هزینه زیادی را می‌طلبد ولی لایحه با به رسمیت شناختن کودکان در معرض خطر و پیش بینی اقدامات حمایتی در خصوص آن‌ها و همچنین اعطای اختیارات به ساختارهای غیر دولتی نسبت به قوانین جزایی دیگر می‌تواند بازدارنده‌تر باشد .

سالهاست که ایران به پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، پیوسته و شایسته است که لایحه بر اصول اساسی پیمان‌نامه تاکید جدی‌تری داشته باشد. بنابراین ضروری است، پیش‌بینی ساز و کار لازم برای ثبت اطلاعات مربوط به کودک آزاران علی‌الخصوص مجرمان جنسی به منظور اجتناب از به کارگیری همیشگی آن‌ها در مشاغل مرتبط با کودکان نیز از دیگر درخواست‌های جدی برای بازنگری در لایحه به منظور بازدارندگی بیشتر است .

از سوی دیگر لایحه می‌تواند با ایجاد زمینه‌های قانونی، امکان استفاده کامل از ظرفیت نهادها و سازمان‌های مردم نهاد را فراهم آورد و با دادن اختیارات گسترده‌تر از آنچه پیش‌بینی کرده است، امکان اثرگذاری آن‌ها را پررنگ‌تر کند. شاید اگر این لایحه تبدیل به قانون شود، بتوان در راستای تحقق حقوق کودکان، گام‌های اصولی‌تر و با پشتوانه بیشتری برداشت و با درونی‌شدن قانون در جامعه شاهد حرکت معکوس و رو به کاهش آسیب‌های اجتماعی کودکان باشیم.

فرشته مرادی