پوست خبر را با گزارش خبری بشکافید

گزارش خبری چیست؟

در یک نگاه کلی می‌توان گزارش را به دو گروه عمده گزارش خبری و گزارش غیرخبری تقسیم‌بندی کرد.

گزارش خبری شاملِ گزارش از هر رویدادی است که درون‌مایه و ارزش خبری برای مخاطبان دارد و بهانه شکل‌گیری آن یک رویداد خبری است که مردم علاقمندند اطلاعات، جزئیات و لایه‌های پنهان و زیرین آن رویداد را بشناسند.

تفاوت خبر و گزارش خبری

تفاوت عمده گزارش خبری و خبر در نقش گزارشگر معنا می‌یابد. یعنی؛ در گزارش خبری نقش و تاثیر گزارشگر محسوس است برعکس خبرکه خبرنگار فقط راوی است.

به عبارتی،متن خبر به طور معمول چنان تنظیم می شود که گویی راوی و نقل‌کننده ندارد. امادر گزارش خبری مثل سایر گزارش‌ها حضور گزارشگر همراه با جذابیت های انسانی محسوس است.

موضوع گزارش خبری چیست؟

گزارش خبری می‌تواند در برگیرندۀ موضوع‌هایی در مورد حوادث و سوانح طبیعی همچون زلزله، سیل، طوفان، آتشفشان،ریزش کوه و سقوط بهمن باشد. یا حوادث و اتفاقات غیرطبیعی مانند جنگ، درگیری، زد‌و‌خورد، تظاهرات،تصادف‌ها، آتش سوزی‌ها ،جرم و جنایت،سقوط هواپیما، دادگاه، محاکمه و مجازات افراد،مناسبت ها و نظایر آنها را پوشش دهند.

به‌جز سوانح و حوادث، گزارش‌های خبری می توانند در مورد "اتفاقاتِ روز"، که دارای اهمیت و ارزش خبری برای مخاطبان هستند، تهیه شوند. رویدادهایی چون مصاحبه‌ها وکنفرانس‌های مطبوعاتی مسئولان، سفرها و بازدیدهای خبری، رویدادهای علمی و پزشکی، آغاز به‌کار و افتتاح طرح‌های توسعه‌ای و روند آنها، شیوع بیماریهای واگیردار و مسائل زیست‌محیطی، همایش‌ها و نشست‌های روز، سخنرانی‌ها، تصمیم‌ها و دستورالعمل‌های جدید دولت، مصوبه‌های مجلس و سایر نهادهای رسمی، بیانیه‌ها، برنامه‌ها و اظهارنظر احزاب، سازمان‌های مردم نهاد، اتحادیه‌های صنفی، گزارش فعالیت‌ها و عملکردها و نیز گزارش سوء عملکردها سوء مدیریت ها و امثال آنها.

اهمیت گزارش خبری در روزنامه نگاری امروز

گفتیم؛ در گزارش خبری نقش گزارشگر محسوس است. گزارشگر باید بکوشد تا از طریق تحقیق، پرس‌و‌جو، بررسی و کندوکاو، اطلاعات و جزئیات مهم، ضروری، پنهان یا دور از دسترس مربوط به رویداد مورد نظر را کشف و آنها را ارزش‌گذاری و طبقه‌بندی کند و پس از تکمیل اطلاعات، با نگارش و تنظیمی هنرمندانه آن را در اختیار مخاطب قرار دهد؛ به گونه‌ای که گزارش به کنجکاوی‌ها و نیازهای مخاطب پاسخ دهد و ابهام مهمی را برای او باقی نگذارد.

گزارش‌های خبری همواره اهمیت و جاذبۀ بالایی برای مطبوعات و سایر رسانه‌ها داشته اند . این جایگاه در زمان حاضر به دلیل آگاه‌تر و کنجکاو‌تر شدن مخاطبان و دسترسی سریع و نسبتا آسان آنها به اخبار روز از طریق رسانه‌های الکترونیک، وبلاگ‌ها و وب‌سایت‌ها، رسانه‌های اجتماعی و شهروندی و تلفن‌های همراه، اهمیت بیشتری یافته‌است.

امروز دیگر شهروندان در مواجهه با اخبارِ صرف، اِقناع نمی شوند؛ زیرا به جزئیات ، دلایل و عوامل دخیل در بروز رویدادها پی نمی‌برند و از دیدگاه‌های موافق و مخالف در مورد رویدادهای، آگاه نمی‌شوند. به علاوه، از آنجا که خبر اساسا درگیر ضرب‌الاجل‌هاست، خبرنگار فرصت کافی برای تحقیق و کسب اطمینان از صحت اطلاعات جمع آوری‌شده را در اختیار ندارد. از این روی، گزارش خبری می‌تواند اعتبار اطلاعات و اعتماد مخاطب را ارتقا دهد.

از خبر تا گزارش خبری

مثال:

فرض کنید؛ هواپیمایی سقوط می‌کند ، زلزله ای رخ می‌دهد و یا تصمیم جدیدی در مورد خدمت سربازی گرفته می‌شود . خبر این رخدادها حداکثر ، اطلاعاتی سطحی در مورد برخی جزئیات، مثلا زمان سقوط یا وقوع زلزله، مکان وقوع، مشاهدات اولیه، شاهدان عینی، دامنۀ تلفات یا خسارتها را می‌تواند در‌بر‌داشته باشد، اما همین اطلاعات اولیه،مردم را برای کسب جزئیات و اطلاعات بیشتر، دقیق‌تر و مهم‌تر، مشتاق و علاقه‌مند می سازد.

این اطلاعاتِ جزیی می‌تواند؛شامل اطلاعاتی از قبیل تعداد مسافران و خدمه هواپیما، علت احتمالی سقوط، آیا کسی زنده مانده است، شاهدان عینی و اهالی محل چه مشاهدات و روایتی از این ماجرا دارند، گروههای امداد و نجات، کی و چگونه به محل اعزام شدند، تا‌کنون چه نشانه‌هایی از دلایل سقوط هواپیما به دست آمده‌است، سازمان و مسئولان ذی‌ربط چه واکنشی داشته‌اند، آمارهای رسمی و غیررسمی چه همخوانی یا تضادی با یکدیگر دارند، محتوای آخرین مکالمات خلبان یا برج کنترل پرواز چه بوده است، نوع هواپیما ، شرکت هواپیمایی، قدمت آن، اتفاقاتی که احیانا در گذشته برای آن شرکت افتاده است و نظایر اینها از جمله سوال ها و ابهام هایی هستند که بلافاصله پس از اعلام خبر وقوع حادثه در ذهن مردم شکل می‌گیرد و از رسانه ها انتظار دارند در سریع‌ترین زمان و به کامل‌ترین شکل به آنها پاسخ دهند. با همین اطلاعات است که گزارش خبری آن رویدادِ سقوط، شکل می‌‌گیرد.

در مورد مقررات جدید خدمت سربازی نیز گزارشگر باید به زبان ساده و قابل فهم ضوابط جدید را توضیح دهد، تفاوت‌های آن را با مقررات سابق روشن کند، علل و زمینه‌هایی را که منجر به اتخاذ تصمیم یا تصویب قانون جدید شده بیان کند ، شرایط جدید را با گذشته مقایسه و آثار آن را بر زندگیِ جوانان و خانواده‌ها از جهات گوناگون مورد بررسی قرار دهد، دیدگاه‌های مردم، مسئولان و قانونگذاران را تبیین و مقایسه کند، منافع یا آفات احتمالی آن را برای آینده کشور از زبان کارشناسان بازگو نماید، پیشنهادها و ایده‌های جدید را مطرح سازد و خلاصه با ارائه جزئیات لازم برای قابل فهم ساختن مطلب، ابهام و نارسایی خاصی را در این زمینه باقی نگذارد.

بُعد انسانی در گزارش خبری پررنگ باشد

به‌یاد داشته باشیم ؛که در تمام موارد فوق، گزارشگر باید بر بُعد انسانی رویداد یا ماجرا تاکید و تکیه کند ؛ چه این بُعد، مربوط به تعداد کشته‌ها، زخمی‌ها و میزان خسارت‌ها باشد و چه مربوط به آثارِ یک قانون و تصمیم جدید بر زندگی مردم.

بنابراین گرچه در گزارش‌های خبری، گزارشگر در مورد چند و چون هر شش عنصر خبری(که، کی، کجا، چه، چگونه، چرا) به تحقیق و بررسی می‌پردازد، اما در مورد عناصر "که، چرا و چگونه" باید بیشترین دغدغه و دل ‌ مشغولی را داشته‌باشد.

عنصر "که " نقش عنصر انسانی و بعد عاطفی موضوع را برجسته می کند،

عنصر "چرا" ،زمینه‌ها و علل وقوع رویداد را که به آگاهی هرچه بیشتر مخاطب و هوشیاری او در برابر رویدادهای مشابه می انجامد،

عنصر "چگونه "کنجکاوی او را ارضا می کند. برای این منظور، گزارشگر باید بسته به اهمیت موضوع و یا پیش--بینی علایق و نیازهای مخاطب به جست‌وجوی جزئیات، اطلاعات، نقل‌قول‌ها، پیش زمینه‌ها، آمار و ارقام و عناصر توصیفی در فضای رویداد و حواشی آن بپردازد و دست آخر"جزئیات منتخب" را به شیوه‌ای دلنشین و جذاب و با زبانی مناسب به نگارش در‌آورد.

نکات لازم برای نگارش گزارش خبری

گزارش‌های خبری معمولا نیاز به پیگیری و تهیه گزارش های تکمیلی دارند . این پیگیری تا آنجا ادامه می‌یابد که مخاطب تا حدی به اشباع خبری برسد و روزنامه‌نگار احساس کند که اذهان علاقه‌مند، نگران یا مشتاق را قانع ساخته و آن موضوع، از مرکز ثقل توجه عمومی خارج شده‌است.

در نگارش این قبیل گزارش‌ها، طبعا قالب‌های خشک خبرنویسی شکسته می‌شود و گزارش، از حد پرداختن محدود به عناصر خبری و ارائه بدون تشریح و توصیف خبر، فراتر می ‌رود.

گزارش غیرخبری چیست؟و شامل چه موضوعاتی است؟

تهیه گزارش‌های غیرخبری در گرو وقوع رویداد خاصی نیست. موضوع آنها از محیط زندگی، علایق، نیازها و مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی گرفته تا معرفی مکان‌ها و افراد مشهور یا گمنام که به نوعی برای شهروندان اهمیت یا جذابیت دارد، مسائل مربوط به سبک زندگی، مسائل جوانان، سالخوردگان، زنان و کودکان، محیط زیست، کیفیت زندگی، یا تحقیق در مورد فسادها و سوء استفاده‌ها و موارد مشابه می‌تواند گسترده باشد.

گزارش‌ازشخص، گزارش‌ازمکان، گزارشِ‌ تحلیلی، گزارشِ علمی-تخصصی، گزارشِ اجتماعی، گزارش سفر(سفرها غیرخبری). گزارش های توسعه‌ای و گزارش‌های تاریخی از نمونه های گزارش‌های غیر خبری هستند.

تفاوت گزارش خبری و غیر خبری

هر دو، برای جذب و جلب نظر خوانندگان، مهم هستند در گزارش های خبری محور و هستۀ مرکزیِ گزارش "اصل خبر" است و همه اطلاعات و داده های گزارش پیرامون یک خبر است در حالیکه در گزارش خبری این محوریت وجود ندارد.

گزارش‌های خبری به‌رغم اهمیت و ضرورت غالبا به‌صورت مشابهی در رسانه‌ها بازتاب می‌یابند (هرچند هر نشریه و هرگزارشگر می تواند زاویه دید و انتخاب‌های خاص خود را داشته‌باشد)

اما گزارش غیرخبری عمدتا بخش‌های اختصاصی و ابتکاری رسانه‌ها را شکل می‌دهد و دریچۀ ارتباط هر رسانه با جامعه است.

منابع:گزارش نویسی چشم عقاب روزنامه نگاری:محمد مهدی فرقانی /انتشارات اطلاعات

گزارش نگاری :علی اکبر قاضی زاده/نشر دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها