دانشگاه تبریز بزرگترین مرکز علمی غرب و شمال غرب کشور

هفته پژوهش فرصتی مناسبی برای معرفی ظرفیت ها و دستاوردهای پژوهشی و فناوری دانشگاه ها و دیگر دستگاه های اجرایی و علمی و همچنین توجه به اهمیت و جایگاه پژوهش در جامعه و آشنایی مدیران اجرایی و عموم مردم با این حوزه است.

در تقویم رسمی کشورمان روز 25 آذرماه از سوی «شورای فرهنگ عمومی کشور» به منظور گسترش فرهنگ پژوهش در جامعه، به نام روز پژوهش نام‌گذاری شده است و در همین راستا نیز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز از سال 1379 چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نام‌گذاری کرد و از سال 1384 این نام به «هفته پژوهش و فناوری» تغییر یافته است و هر ساله در این خصوص برنامه های متنوعی به منظور ارج نهادن به مقام شامخ پژوهشگران و تجلیل از پژوهشگران برتر، شناسایی و طرح مشکلات و چالش‌های پیش روی و ارتقاء سطح پژوهش و فناوری در سطح کشورمان برگزار می شود.

پژوهش و فناوری، پیشران تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین

«پژوهش و فناوری، پیشران تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» شعار امسال اعلام شده است که در این خصوص روزهای پیشنهادی هفته پژوهش و فناوری در استان آذربایجان شرقی از 12 تا 17 آذرماه با عناوین(مدرسه و دانشگاه و دستاوردهای پژوهش و فناوری، پژوهش و فناوری، تولید دانش بنیان، پژوهش، فناوری؛ تولید اشتغال آفرین، پژوهش و فناوری تولید دانش بنیان مشارکت جامعه و دانشگاه، پژوهش، فناوری؛ امیدآفرینی و دانشجو و بزرگداشت پژوهشگران، فناوران برتر و حامیان برگزیده پژوهش و فناوری) نامگذاری شده است.

بر این اساس؛ اخیراً برنامه‌های هفته پژوهش و فناوری دانشگاه تبریز از سوی ستاد بزرگداشت هفته پژوهش و فناوری این دانشگاه اعلام‌شده که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مراسم تجلیل از پژوهشگران و فناوران برگزیده استان به میزبانی دانشگاه تبریز، دانشگاه و درهای باز، تجلیل از پژوهشگران دانشگاه تبریز و همچنین، دستاوردهای پژوهشی یک‌ساله دانشگاه تبریز به‌صورت آماری و نموداری، به طرق مختلف در معرض دید فعالان و علاقه‌مندان این عرصه قرار خواهد گرفت.

دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشگاه تبریز

بر اساس اعلام پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، 20 استاد دانشگاه تبریز بر اساس فعالیت‌های پژوهشی و استنادات دریافت شده (جلال شیری در حوزه علوم کامپیوتر، یعقوب دین‌پژوه، سید حسین حسینی، سید محمد سید محمودی، مهدی عباپور، وحید نورانی، مرتضی یاری دریامان، مهران صباحی، سعید زینالی هریس، ابراهیم بابایی، وحید زارع و سیامک طلعت اهری، بهنام محمدی ایواتلو و کاظم زارع در حوزه مهندسی، علیرضا ختائی در حوزه مهندسی، شیمی، محیط‌زیست و بوم‌شناسی، بابک قنبرزاده و سید هادی پیغمبردوست در حوزه علوم کشاورزی، نجمه شیخ‌زاده در بخش علوم گیاهی و جانوری، میرعلی فرج زاده در حوزه شیمی و حسن نمازی در بخش زیست‌شناسی و زیست‌شیمی) در جمع پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر ایرانی در حوزه‌های مختلف موضوعی علوم سال ۲۰۲۲ قرار گرفتند. در سال گذشته نیز بر اساس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، ۱۶ استاد دانشگاه تبریز در جمع دانشمندان یک درصد دنیا قرار داشتند.

دانشگاه تبریز در رتبه‌بندی مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)

در رتبه‌بندی مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، نیز که اخیر در ۶ حوزه آموزش (با وزن ۳۰ درصد)، پژوهش (با وزن ۲۵ درصد)، فناوری و نوآوری (با وزن ۲۰ درصد)، بین‌المللی سازی (با وزن ۱۰ درصد)، اثرگذاری اقتصادی (با وزن ۱۰ درصد) و خدمات اجتماعی، زیرساخت و تسهیلات (با وزن ۵ درصد) منتشرشده، دانشگاه تبریز در بین 110 دانشگاه مورد ارزیابی‌شده در بین دانشگاه‌های جامع کشور رتبه هفتم و در میان دانشگاه‌های کشور (جامع و صنعتی) رتبه یازدهم را کسب کرده و همچنین جایگاه این دانشگاه در میان ۱۰ دانشگاه جامع برتر بر اساس ۶ معیار ارزیابی نیز در بخش پژوهش رتبه ششم، آموزش رتبه دهم، بین‌المللی سازی رتبه هشتم و در اثرگذاری اقتصادی جایگاه ششم را کسب کرده و این دانشگاه در میان ۱۰ دانشگاه جامع و صنعتی برتر (در همکرد) بر اساس ۶ معیار ارزیابی‌شده نیز در بخش پژوهش رتبه نهم و در اثرگذاری اقتصادی رتبه دهم را به دست آورده است.

اساتید سرآمد و پراستناد دانشگاه تبریز در سالجاری

انتخاب جعفر صبحی قشلاقی، به‌عنوان «عضو هیات علمی سرآمد فناوری و نوآوری» و بهنام محمدی ایواتلو در فهرست پژوهشگران پراستناد سال 2022 میلادی از دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر این دانشگاه از دیگر افتخارات این دانشگاه در عرضه پژوهش و فناوری بوده است.

در رتبه‌بندی جهانی یو.اس.نیوز 2023، 2011 دانشگاه و مؤسسة آموزش عالی برتر از 95 کشور ارزیابی و رتبه‌بندی شده‌اند که بر اساس این رتبه‌بندی نیز دانشگاه تبریز با کسب امتیاز 47.7 توانست رتبه جهانی 625 را به خود اختصاص دهد و در مدت یک سال جهش 59 رتبه‌ای در بین دانشگاه‌های دنیا داشته است. در این نظام رتبه‌بندی جهانی، رتبه این دانشگاه در سطح آسیا 139 و در سطح ایران رتبه ششم را به دست آورده است.

در رتبه‌بندی جهانی یو.اس.نیوز 2022 با کسب امتیاز 47.1 توانسته بود رتبه جهانی 684 رتبه 155 آسیا و هفتم ایران را کسب کرده بود.

دانشگاه تبریز در رتبه‌بندی تایمز

درخشش مجدد دانشگاه تبریز در نظام رتبه‌بندی تایمز ۲۰۲۳ ازجمله دیگر دستاوردهای حوزه پژوهش بوده است، در این رتبه‌بندی دانشگاه تبریز در حوزه علوم اجتماعی (شامل جغرافیا، جامعه‌شناسی، سیاست و مطالعات بین‌الملل، ارتباطات و رسانه) رتبه اول دانشگاه‌های ایران و رتبه ۳۰۱ تا ۴۰۰ دانشگاه‌های دنیا را کسب کرده و در حوزه موضوعی مهندسی (شامل رشته‌های مهندسی عمومی، مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک و هوافضا، مهندسی عمران و مهندسی شیمی) نیز دانشگاه تبریز توانست با کسب رتبه جهانی ۲۵۱ تا ۳۰۰ دانشگاه‌های جهان رتبه دوم دانشگاه‌های ایران را بعد از دانشگاه صنعتی شریف به خود اختصاص دهد. دانشگاه تبریز بر اساس این رتبه نیز در حوزه علوم بالینی و سلامت: رتبه ۵۰۱ تا ۶۰۰ جهانی و پنجم ایران، در بخش موضوعی علوم حیاتی (شامل رشته‌هایی چون کشاورزی و جنگل‌داری، علوم زیست‌شناسی، علوم دامپزشکی و علوم ورزشی) رتبه ۵۰۱ تا ۶۰۰ جهانی و دوم دانشگاه‌های ایران و در حوزه موضوعی علوم فیزیکی (شامل رشته‌هایی چون ریاضیات و آمار، فیزیک و نجوم، شیمی، زمین‌شناسی، علوم محیطی، علوم زمین و علوم دریایی): رتبه ۵۰۱ تا ۶۰۰ جهانی و چهارم دانشگاه‌های ایران را به دست آورد و در حوزه موضوعی علوم رایانه هم‌رتبه ۴۰۱ تا ۵۰۰ جهانی و سوم دانشگاه‌های ایران را کسب کرد.

در آخرین رتبه‌بندی دانشگاه‌های کشورهای گروه D8-2021 که اخیراً نیز از سوی مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری(ISC) اعلام‌ شده، دانشگاه تبریز در بین 74 دانشگاه برتر ایران رتبه 14 و در میان 463 دانشگاه مورد ارزیابی قرار گرفته این گروه، رتبه 43 را در بین برترین دانشگاه‌ها به دست آورده است. گروه هشت کشورهای اسلامی در حال‌توسعه با نام اختصاری گروه دی ۸ (D8) شامل هشت کشور مسلمان در حال‌ توسعه است که شامل اندونزی، جمهوری اسلامی ایران، بنگلادش، پاکستان، ترکیه، مالزی، مصر و نیجریه می‌شود.

دانشگاه تبریز در نظام رتبه‌بندی لایدن و شانگهای

دانشگاه تبریز در نظام رتبه‌بندی لایدن و شانگهای 2022 هم در حوزه‌های موضوعی مختلف همچنان در جمع برترین دانشگاه‌های دنیا بوده است. دانشگاه تبریز در آخرین گزارش نظام رتبه‌بندی لایدن 2022 با کسب رتبه جهانی 463، رتبه جهانی خود را نسبت به سال قبل 23 رتبه بهبود بخشید. بر اساس این داده‌ها رتبه دانشگاه تبریز در آسیا 172 و در ایران 10 ارزیابی و گزارش‌شده است. بر اساس این گزارش این دانشگاه ازنظر شاخص انتشار در مقالات 10 درصد برتر جهان، رتبه 423 جهانی، 136 آسیا و ششم ایران را به خود اختصاص داد.

۱۲محصول جدید دانش‌بنیان تولیدشده در دانشگاه تبریز

رونمایی از ۱۲ محصول جدید دانش‌بنیان تولیدشده (طراحی و تولید دو نوع گیربکس جدید تراکتور جهت استفاده در گلخانه‌ها و پشت تراکتور با استفاده از فنّاوری بومی برای اولین بار در سطح کشور، تولید پوشش نانو کامپوزیتی مقاوم ظروف چدنی، تولید المنت‌های حرارتی با استفاده از گرانیت، تولید تایر پهپاد و هواپیمای مدل با استفاده از پتانسیل بومی، دستگاه قلم فیبر نوری جهت تشخیص خرابی لینک‌های مخابرات نوری، قطعات جلوبندی خودروهای پیشرفته، تولید دستگاه رطوبت ساز جهت صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی گلخانه‌ها، آبگرمکن خورشیدی با فناوری بالا و قیمت پایین نسبت به مشابه خارجی، تولید کربن فعال با استفاده از پوست گردو، کاشت و برداشت و فرآوری جو دوسر پرک شده با میزان برداشت زیاد با استفاده از فناوری بالا، طراحی سامانه مزایده گر جهت تسهیل و شفافیت مزایده‌ها برای نهادهای مختلف، سامانه‌های معامله‌گری و سبد گردانی ارزهای دیجیتال و ...) در مرکز رشد و نوآوری دانشگاه تبریز در حوزه‌های صنعتی، کشاورزی، انرژی و تجارت ازجمله دیگر موفقیت‌های این دانشگاه در سال جاری بوده است.

کتاب های برگزیده از پژوهشگران دانشگاه تبریز

انتخاب کتاب علی محمدخورشیددوست، استاد دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز به‌عنوان کتاب برگزیدۀ دانشگاهی در زمینۀ محیط‌زیست و علوم جغرافیایی، اعطای جایزه علمی کاظمی آشتیانی به وحید احمدیان عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت در گروه حسابداری، دریافت اولین مجوز تبدیل هسته نخبگانی به شرکت دانش‌بنیان (هسته دانش‌بنیان مسئله محور طرح شهید احمدی روشن در کشور) توسط سید ابوالقاسم محمدی، استاد دانشکده کشاورزی، ساخت بزرگ‌‌ترین پمپ‌ خنک‌کننده صنایع فولادی از سوی میربیوک احقاقی، سرپرست گروه فنی مهندسی شرکت دانش‌بنیان صنایع پمپ‌سازی نوید سهند، اخذ فلوشیپ تحقیقاتی محققین برجسته الکساندر فون هومبولت توسط علی عبدی، استاد دانشکده ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر، انتخاب مقاله دو نفر از اساتید دانشگاه تبریز (سید جمال‌الدین پیغمبردوست، دانشیار دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه تبریز و سید هادی پیغمبر دوست استاد تمام گروه مهندسی صنایع غذایی دانشکده کشاورزی) برنده جایزه ویژه Tanner Award 2022 به‌عنوان مقاله داغ یا پر استناد از طرف انستیتو تکنولوژیست های غذایی آمریکا در شاخه مهندسی صنایع غذایی و نانوتکنولوژِی در ژوئن 2022، کسب ۸ عنوان اول و شایسته تقدیر انجمن‌های علمی دانشجویی دانشگاه تبریز در آئین اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی حرکت در بین انجمن‌های علمی دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور، کسب رتبه دوم دانشگاه تبریز در فعالیت‌های فناوری و ارتباطات بین‌المللی، انتخاب کتاب «بلورشناسی نوری با نگرشی ویژه بر بافت سنگ‌ها» تألیف دکتر رباب حاجی علی اوغلی، دانشیار گروه علوم زمین دانشگاه تبریز به‌عنوان کتاب برتر سال کشور درزمینهٔ زمین‌شناسی، بلورشناسی و کانی‌شناسی و ... ازجمله دیگر دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشگاه تبریز در 8 ماه اخیر بوده است.

ازاین‌رو، این بخشی از فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه تبریز در چند ماه اخیر بوده است، در کنار موارد بیان‌شده، آنچه در این خصوص حائز اهمیت است اینکه دانشگاه تبریز در حال حاضر با داشتن 20 دانشکده، ۸۰۰ نفر عضو هیئت‌علمی، بیش از 20 هزار نفر دانشجو و نیز به جهت هم‌جواری با دانشگاه‌های بزرگ کشورهای منطقه، به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز علمی غرب و شمال غرب کشور، عهده‌دار بخش بزرگی از مسئولیت تولید علم و فناوری و رقابت در عرصه‌های بین‌المللی است.

حال سؤالی که در این میان مطرح می‌شود، اینکه امروزه در اکثر کشورها، تولید علم و فناوری با توجه به نیاز هر جامعه و ملتی صورت می‌گیرد و به‌عبارت‌دیگر سنگ بنای اولیه توسعه و رشد به‌حساب می‌آید، بنابراین ضروری است دانشگاه‌ها و دیگر مراکز پژوهشی با توجه به نیاز کشورمان در حوزه‌های مختلف، در تولید دانش و فناوری‌های لازم گام‌های مؤثری بردارند، چراکه توسعه متوازن علم و فناوری یکی از اهداف اصلی نقشه جامع علمی کشور و راهبرد اصلی دستیابی به پیشرفت همه‌جانبه و پایدار هر منطقه از سطح کشورمان به‌حساب می‌آید.