لزوم نظارت بیشتر بر فضای مجازی در دوران کرونا

همانند سراسر دنیا ایران نیز تحت تأثیر ویروس منحوس کرونا قرار گرفت و مشکلات ناشی از آن پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی خود را در جامعه نمایان کرد. در این بین دانش‌آموزان نیز از تأثیرات منفی این ویروس بی‌بهره نماندند. پای صحبت زهرا قربانی، مشاور دبیرستان نمونه دولتی ناحیه 1 زنجان نشستیم. او در خصوص آسیب‌های ناشی از کرونا در بین دانش‌آموزان و خانواده‌ها در طول یک سال گذشته مواردی را عنوان کرد که از نظر می گذرانید.

به نظر شما کرونا در سالی که گذشت چه اثراتی روی انسان‌ها، به خصوص در زمینه آموزش دانش آموزان داشته است؟

کرونا در سالی که گذشت، معادلات تمامی زندگی ها را به هم زده و در کل، نظم جهان را مختل کرد و زندگی روزمره مردم را با موانعی روبرو ساخت. هم اقتصاد جهان و هم روابط خانواده ها تحت تأثیر کرونا قرار گرفته و تضعیف شده‌اند. تعطیلی ناخواسته مدارس و شیوع کرونا، مدارس را وارد فضای جدیدی از آموزش‌ کرد که اقتضائات آن با کلاس‌های درس سنتی اختلاف بسیاری دارد. در حال حاضر خانه هر دانش‌آموز، کلاس درس او و موبایل او، ابزار آموزش شده است. بین معلم و دانش‌آموزان فاصله ایجاد شده و دیگر چارچوب حاکم بر کلاس‌های درس سنتی نمی‌تواند پاسخگوی فضای جدید در آموزش مجازی باشد. با ورود یکباره نظام آموزشی کشور به فضای آموزش مجازی معلمان و دانش‌آموزان، پیش نیازهای لازم برای استفاده صحیح از این فضا را نمی‌دانستند. در فضایی که به ناچار دانش‌آموزان را موبایل به دست کرده‌ایم قطعا باید منتظر آسیب‌های حضور دانش‌ آموزان به ویژه دبستانی‌ها در فضای مجازی باشیم‌. ‌

کرونا چه آسیب‌هایی برای دانش‌آموزان به همراه داشته است؟

کاهش تحرک جسمی و ورزش در بین دانش‌آموزان یکی از تهدیدات فضای مجازی است. از سویی ارتباط اجتماعی بچه‌ها بسیار ضعیف شده و به دلیل نگرفتن ارتباط حضوری با گروه همسن و سالان خود، در اکثر موارد سلامت روان آنها دچار مشکل شده است. به هم خوردن تعامل و تعادل روانی به نوعی تهدید بهداشت روان برای دانش‌آموزان است. به دلیل خانه نشینی و عزلت گزینی برای تحصیل بدون تحرک جسمی در دنیایی که برخلاف اسمش بسیار واقعی و پر از خوبی و بدی است نیازمند مراقبتها و تمهیدات ویژه است.

آسیب هایی که در این دوران به خانواده ها وارد آمده را در چه مواردی ارزیابی می کنید؟

اول از همه اینکه تمامی خانواده ها و دوستان از یکدیگر دور شده‌اند و دیگر آن صمیمیت دیدار‌های حضوری را نمی‌توان تجربه کرد. دوم اینکه تمامی دید و بازدیدها به صورت غیرحضوری و از طریق شبکه های مجازی صورت می گیرد و این نوع دید و بازدید صد در صد نمی تواند جای دیدار حضوری را بگیرد. برای مثال ما برای تبادل احساساتمان، فقط می‌توانیم از استیکرها و پیام‌های صوتی و تصویری بهره بگیریم و این نشان دهنده این است که چقدر شرایط برای صله رحم دشوار شده است.

چه راهکارهایی را برای کاهش آسیب‌های ناشی از فضای مجازی پیشنهاد می‌کنید؟

اولین کاری که باید انجام دهیم این است که بسوزیم و بسازیم؛ چون انسان موجودیست که می‌تواند با توجه به شرایط مختلف خود را با محیط سازگار کند. پس ما هم باید خود را به این شرایط عادت دهیم. همه انسان‌ها در این شرایط نیاز به آرامش دارند و ما هم با اینکه همگی در یک جامعه زندگی می‌کنیم و به ظاهر با هم هستیم، ولی در باطن همه تنها هستیم؛ زیرا در این شرایط، گویی دنیای بزرگ ما بسیار کوچک شده است. دنیای ما به اندازه خانه‌هایی شده است که افراد سه، چهار نفری در آن زندگی می‌کنند و حتی کرونا شرایطی را بوجود آورده است که همان سه چهار نفر هم به جای همدلی و مهربانی با یکدیگر، مدام در حال تنش و دعوا هستند. در این شرایط باید به آگاه‌سازی و آموزش قوانین و مقررات استفاده از فضای مجازی برای این دانش آموزان بپردازیم. چرا که در شرایط موجود و دنیای پیش‌رو، آموزش بر مبنای استفاده از فضای مجازی است. همچنین نظارت بر فضای مجازی امری ضروری است، چرا که تمام رفتارهای افراد در فضای مجازی پنهان است، ولی اگر بر روی آنها نظارت و کنترل اجتماعی صورت گیرد هیچ وقت انگیزه آنها برای استفاده از برنامه‌های ناسالم تحریک نمی‌شود.

اگر بتوان همان تنش ها را در خانواده کاهش داده و فضای خانه را آرام و خالی از اضطراب کنیم، می‌توان به بهبود این شرایط از طریق صحبت، بازی در خانه و... کمک کرد.

نقش والدین در شرایط موجود برای کمک به دانش‌آموزان چگونه است؟

باید بلافاصله پس از اتمام کلاس های مجازی، دانش آموزان موبایل هایشان را کنار گذاشته و وارد فضای خانواده شوند و در این امر پدر و مادرها می‌توانند به فرزندانشان کمک بسیاری کنند. والدین باید همواره در تلاش باشند تا فرزندان خود را درک کنند و در این شرایط با بودن کنار آنها به آنها آرامش دهند؛ زیرا اگر در یک خانه فرزندان آرامش داشته باشند، ناخوداگاه این آرامش به خانه و والدین نیز منتقل می شود. برای کاهش آسیب‌های مجازی باید خانواده‌ها برای دور هم جمع شدن زمان بگذارند. باید گفت و گو میان اعضای خانواده افزایش یابد، به حرف‌های فرزندشان گوش دهند چرا که گوش دادن به حرف‌های آنها در کاهش رفتارهای پرخطر و بحران‌‌ها بسیار موثر است همچنین لازم است والدین با فرزند خود بازی و شوخی کنند.

آیا کرونا نکات مثبتی هم برای دانش‌آموزان و یا والدین داشته است؟

ممکن است در برخی خانواده‌ها در دوران پسا کرونا صمیمت بین افراد افزایش پیدا کند و برخلاف آنچه خیلی‌ها نگران هستند که فاصله و تنش شکل بگیرد، به اعتقاد من در خیلی خانواده‌ها افراد می توانند فرصت صحبت و گفت‌وگوی فعال را داشته باشند. می‌توان این فضا را تبدیل به فرصتی برای شناخت بیشتر و بهتر اعضای خانواده نسبت به همدیگر کرد. برای بهره‌برداری و پرورش بیشتر پتانسیل‌های مثبت تأثیر کرونا بر زندگی خانوادگی می‌توانیم از این فرصت برای افزایش صمیمت استفاده کنیم به‌ویژه در خانواده‌هایی که شبیه خانواده‌های گسسته هستند. دومین مزیت کرونا آشنایی والدین و دانش‌آموزان با فضای مجازی است. این فرایند در صورت استفاده صحیح می‌تواند به اکتساب اطلاعات بیشتر افراد از این فضا در همه‌ زمینه ‎های علمی و تربیتی منجر شود.

نکته دیگر اینکه، همه ما در این چند ماهه که زندگی‌مان تحت تأثیر کرونا قرار گرفته، کم‌وبیش به این حقیقت واقف شدیم که بسیاری از نعمت‌های خداوند را تا به‌حال نمی‌دیدیم. اگر بخواهیم تأثیرات مثبت را بررسی کنیم صدرنشین آن این است که شکرگزارتر شدیم و نعمت‌های ساری و جاری و روزمره را به‌خوبی می‌بینیم و برای آن شکر می‌کنیم.

توصیه‌ شما به دانش‌آموزان و اولیا در خصوص ادامه شرایط فعلی چیست؟

توصیه‌ من این است که دانش‌آموزان و اولیا با صبر و حوصله کارهای خودشان را پیش ببرند. والدین در برابر تنش‌های فرزندان صبور باشند و با ایجاد فضای سالم و شاد در محیط خانواده از انزوا و گوشه‌گیری فرزندان خود پیشگیری کنند. دانش‌آموزان نیز اوقات خالی خود را به مطالعه‌ مطالب آزاد بپردازند و برنامه‌هایی برای کارهای هنری داشته باشند. امیدواریم هر چه سریع‌تر مشکل این بیماری برطرف شود و زندگی به حالت عادی برگردد.

خبرنگار: فاطمه حاج خان میرزائی